Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które wykazują korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Wiedza o wpływie mikrobioty jelitowej, czyli drobnoustrojów zamieszkujących jelita, z roku na rok jest coraz większa i bardziej popularna. Szczególnie wśród osób, które z dużym zainteresowaniem śledzą nowinki dietetyczne i interesują się swoim zdrowiem. Czasem otrzymuję pytania w swoich mediach społecznościowych lub mailowo, czy probiotyki sprawdzą się dla danej osoby i w jej sytuacji. Częściej jednak otrzymuję pytania typu po czym poznać, że probiotyki działają. Jakie są oznaki, że probiotyki działają i spełniają swoje funkcje?
Te pytanie zainspirowały mnie, by napisać oddzielny, dedykowany artykuł na ten temat, do którego będę mogła odsyłać osoby zainteresowane. Dowiesz się z niego:
- jakie probiotyki działają w konkretnych sytuacjach zdrowotnych,
- jakie oznaki świadczą o tym, że probiotykoterapia jest skuteczna.
SKĄD WIEDZIEĆ, KTÓRY PROBIOTYK WARTO ZASTOSOWAĆ I KIEDY?
Probiotyki wykazują korzystny wpływ na zdrowie człowieka, ale ich działanie jest szczepozależne. Oznacza to, że konkretne szczepy probiotyczne mogą być zastosowane w konkretnych zaburzeniach lub problemach zdrowotnych.
Nie można oczekiwać pozytywnych rezultatów zdrowotnych, jeśli zastosujemy probiotyk skierowany na łagodzenie objawów problemów atopowych ze skórą, a dokuczają nam głównie bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia.
Na każdy z tych problemów działają inne drobnoustroje i przyjmując probiotyki konieczne jest określenie CELU, który mają spełniać.
Jeśli nie potrafisz samodzielnie dobrać probiotyku, w moim odczuciu, konieczna jest konsultacja ze specjalistą, który ma odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym temacie.
Choć wiedza o mikrobiocie jelitowej jest coraz powszechniejsza, wciąż brakuje specjalistów, którzy naprawdę potrafią dobrać probiotykoterapię do objawów i celu pacjenta.
By to zrobić skutecznie, wymagany jest pogłębiony wywiad zdrowotny. Przed współpracą zapytaj o to, czy dany specjalista ma odpowiednią wiedzę w zakresie probiotykoterapii.
Poniżej przedstawię Ci jednak konkretne obszary, w których probiotyki wykazują szereg korzystnych właściwości. Na ich podstawie łatwo ocenisz, czy dotyczą one Ciebie. Większość z nich omówiłam w oddzielnych, pogłębionych artykułach.
Wyświetl ten post na Instagramie
💊 PROBIOTYKI MAJĄ UDOKUMENTOWANY KORZYSTNY WPŁYW W PONIŻSZYCH OBSZARACH:
- ⭐️ Dolegliwości żołądkowo-jelitowe (wzdęcia, gazy, przewlekłe biegunki, zaparcia, refluks) – zdiagnozowany IBS – zastosowanie ma tu L. plantarum 299v (Sanprobi IBS) w kapsułkach i kroplach, który można podawać także np. na bóle brzuszka u dzieci.
- ⭐️ Antybiotykoterapia – zarówno w trakcie jak i po należy zastosować probiotyczną “osłonę” – sprawdzą się S.boulardii, L. plantarum 299 (Sanprobi IBS) oraz LGG
- ⭐️ Zespół policystycznych jajników, insulinooporność, endometrioza – szczepy zawarte w Sanprobi Super Formula, Sanprobi Barrier, a także L. plantarum 299v.
- ⭐️ Stłuszczenie wątroby – udokumentowane właściwości korzystnego wpływu na oś jelitowo-wątrobową mają szczepy w probiotyku Sanprobi 4 Enteric.
- ⭐️ Choroba otyłościowa, cukrzyca, insulinooporność – zastosowanie mają m.in. szczepy zawarte w Sanprobi Barrier.
- ⭐️ Stres, depresja, lęk i zaburzenia nastroju – szczepy zawarte w Sanprobi Stress, które korzystnie wpływają na oś mózgowo-jelitową, Sanprobi IBS.
- ⭐️ Trądzik – zastosowanie w zależności od przyczyny szczepów zawartych w Sanprobi Stress, Sanprobi Super Formula lub Sanprobi Barrier.
Dodatkowo probiotyki wykazują korzystne działanie prozdrowotne w takich zakresach, jak:
- ✅ wsparcie odporności,
- ✅ choroby skóry/alergie i nietolerancje pokarmowe,
- ✅ nietolerancje histaminy,
- ✅ refluks żołądkowo-przełykowy,
- ✅ leczenie dentystyczne, laryngologiczne,
- ✅ osteoporoza,
- ✅ wsparcie pacjentów onkologicznych,
- ✅ zmniejszenie czasu przebywania w szpitalu oraz zmniejszenie ryzyka zakażeń szpitalnych pacjentów po różnego rodzaju zabiegach operacyjnych,
- ✅ wsparcie sportowców wyczynowych i amatorów,
- ✅ zmniejszenie częstotliwości infekcji intymnych o charakterze zarówno bakteryjnym, jak i grzybiczym,
- ✅ wsparcie kobiet w ciąży np. w celu zapobiegania cukrzycy ciążowej lub dodatniemu wynikowi posiewu w kierunku GBS,
- ✅ dolegliwości wieku dziecięcego (wsparcie odporności, zwiększenie wchłaniania żelaza, zmniejszenie dolegliwości brzusznych, poprawę wypróżniania przy zaparciach).
Zastosowanie ich jest więc bardzo szerokie, ale jak wspomniałam wcześniej jest szczepozależne. Ściśle określone szczepy probiotyczne mają udokumentowany wpływ na zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej i są to zupełnie inne szczepy niż np. te, które stosuje się w kierunku wsparcia zdrowia kobiet z PCOS.
Dlatego powtarzam raz jeszcze, dobierając probiotykoterapię, zastanów się, co chcesz poprawić w kontekście swojego zdrowia, na czym Ci zależy i do tego dobierz probiotyk.
🌟 OZNAKI, ŻE PROBIOTYKI DZIAŁAJĄ 🌟
Skąd zatem masz wiedzieć, czy zastosowany przez Ciebie probiotyki działają? Jak mawiają, “po owocach ich poznasz”.
Odpowiednio dobrany probiotyk wykazuje szereg pozytywnych zmian, które można dostrzec “gołym okiem”. Najczęściej pierwsze oznaki widać już po około 2-3 tygodniach stosowania i są związane m.in. z poprawą w zakresie lepszego trawienia i objawów omawianych niżej w punkcie 1 i 2. W przypadku psychobiotyków omawianych w punkcie 4 na zmiany najczęściej należy poczekać dłużej, około 3 miesiące. Są one także zalecane podczas przyjmowania leków psychuatrycznych jao forma „osłony” mikrobioty jelitowej, z uwagi na fakt, że leki psychiatryczne wpływają na jej zaburzenia.
Niemawiane tutaj probiotyki dopochwowe najczęściej przynoszą korzyść już po kilku dniach. Warto jednak dodać, że znaczna wiekszość oznak, że probiotyki działają jest niewidzialna dla oczu można o nich wnioskować dopiero po wykonaniu badań laboratoryjnych.
1️⃣ Lepsze trawienie, mniej dolegliwości żołądkowo-jelitowych to najczęściej pierwsze oznaki, że probiotyki działają
Probiotyki mają szereg udokumentowanych właściwości wspierających prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Wpływają na “wypieranie złych bakterii” w środowisku jelitowym, dostarczając dobrych i korzystnych drobnoustrojów, co pomaga zachować równowagę między nimi w jelitach. Sprzyja to lepszemu trawieniu błonnika pokarmowego, ale też łagodzi stan zapalny w jelitach, a niektóre szczepy mają także udokumentowany wpływ na zwiększenie produkcji śluzu.
Lepsze trawienie produktów, zmniejszenie stanu zapalnego w jelitach skutkuje zauważalną poprawą komfortu poposiłkowego i redukcją dolegliwości, takich jak: wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle brzucha, uczucie przepełnienia, nadmiar gazów.
Redukcja tych objawów jest w przypadku probiotykoterapii jednym z najszybciej i najczęściej zauważanych oznak poprawy. Szereg badań klinicznych i moja praktyka dietetyczna potwierdzają te korzyści. Sanprobi IBS jest najczęściej polecanym przeze mnie probiotykiem w kontekście typowych dolegliwości tego typu. Ponad 30 lat badań klinicznych potwierdza skuteczność szczepu L. plantarum 299v.
2️⃣ Bardziej regularne i łatwiejsze wypróżnienia
Wg Bristolskiej Skali Uformowania Stolca rodzajów zaparć, bardzo nieregularnych lub nieprawidłowych wypróżnień jest bardzo dużo. Oczywiście należy wprowadzić zmiany w swoim stylu życia i diecie, aby poprawić taki stan rzeczy.
Niemniej jednak probiotykoterapia jest jedną z najszybciej działających metod regulacji wypróżnień. Szczególnie gdy typowe i najczęściej zalecane sposoby nie do końca spełniają swoją funkcję.
Czasem wprowadzenie diety, wprowadzenie odpowiedniej ilości błonnika, kuracji z babki płesznik albo z suszonych śliwek wraz z odpowiednim nawodnieniem – nie przynoszą spektakularnych rezultatów. Należy szukać dalszych przyczyn tego stanu rzeczy i jednocześnie można zastosować probiotykoterapię, która wesprze ten proces i pomoże danej osoby poczuć się lżej i lepiej w krótszym czasie.
Probiotyki działają nie tylko w obszarze wsparcia w leczeniu zaparć, ale też zapobiegają zbyt luźnym stolcom, pobudzają jelita do pracy, wspierają ruchliwość mięśniówki jelit, pomagają w zwiększeniu produkcji kluczowego śluzu, który pomaga z łatwością przesuwać się stolcowi na zewnątrz. Brak odpowiedniej ilości śluzu, który wspiera wypróżnianie, jest często przyczyną bolesnych wypróżnień i “wysuszonego” stolca.
Niestety sprzyja to powstawaniu hemoroidów w tym obszarze, które są realnym problemem wśród wielu pacjentów. Jest to niestety obszar, który sprawia, że wiele osób odczuwa wstyd lub skrępowanie i nie zgłasza problemu lekarzowi czy dietetykowi.
Odpowiednia dieta, nawodnienie, probiotykoterapia i styl życia odgrywają kluczową rolę w regulacji wypróżnień, charakterze i wyglądzie stolca, a także unikaniu powstawania hemoroidów. Ważnym czynnikiem jest także stres, sposób wypróżnienia oraz nawyki toaletowe.
Podejrzewam, że znasz minimum jedną osobę, a może nią jesteś, która nie potrafi się wypróżnić w miejscach publicznych, przetrzymuje stolec albo nie wypróżnia się na żadnych wyjazdach, wakacjach.
Doświadczenia z dzieciństwa, trening czystości i odpieluchowywanie, następnie pójście do placówek oświatowych, w których załatwianie potrzeb fizjologicznych odbywa (odbywało?) się “pod zegarek lub rozkaz” mają wpływ na dzisiejsze doświadczenia. Warto o tym wiedzieć i mieć świadomość, że dla dietetyka to również ważna informacja dotycząca procesu leczenie dietetycznego.
3️⃣ Większy poziom energii
Dysbioza jelita wpływa niekorzystnie na wchłanianie składników odżywczych z pożywienia oraz trawienie. Może się to objawiać pogłębianiem niedoborów pokarmowych, co ostatecznie wiąże się z poziomem energii na co dzień/odczuwanym zmęczeniem.
Co więcej, dysbioza wywołuje rozszczelnienie bariery jelitowej oraz przenikanie do krwiobiegu wielu substancji szkodliwych dla organizmu, które m.in. pogłębiają stan zapalny, aktywują nadmiernie układ immunologiczny do walki, docierają do mózgu, wywołując konkretne reakcje chemiczne, a także skutkując pogorszeniem samopoczucia, nastroju, mniejszą tolerancją na stres itd.
Uszczelnienie bariery jelitowej dzięki probiotykoterapii może wpłynąć na odczuwanie większej ilości energii na co dzień. Nie jest to jednak najbardziej oczywista oznaka, że probiotyki działają. Najczęściej największy wzrostu poziomu energii obserwują u siebie osoby, które po prostu zaczynają dbać o higienę snu i rytm okołodobowy oraz wdrażają zalecenia dietetyczne i ruchowe.
4️⃣ Lepszy nastrój, zmniejszenie poziom lęku i lepsze radzenie sobie ze stresem oraz poprawa jakości snu i funkcji poznawczych
Twoje jelita produkują ważne neuroprzekaźniki, które regulują nastrój, koncentrację i zapamiętywanie oraz stan emocjonalny. Należą do nich: serotonina, dopamina, acetylocholina i GABA. Te neuroprzekaźniki działają dzięki istnieniu osi mózgowo-jelitowej, czyli sieci połączeń nerwowych i chemicznych między mózgiem a jelitami, umożliwiając ich dwukierunkową komunikację.
Zaburzenia w równowadze drobnoustrojów zamieszkujących jelita wpływają na zmniejszenie produkcji neuroprzekaźników pochodzenia jelitowego, co odbija się rykoszetem na nastroju, poziomie lęku, stresu i funkcjach poznawczych.
Nie ma zdrowia psychicznego bez zdrowej mikrobioty oraz ruchu. Warto w tym kontekście obejrzeć polski dokument “Jak ruchem zmienić umysł”. Serdecznie go polecam.
- Serotonina – Około 90% serotoniny powstaje w jelitach. Reguluje ona nastrój, apetyt i motorykę jelit, wspierając procesy trawienne. Wprawdzie serotonina produkowana w jelitach nie przenika bezpośrednio do mózgu, ponieważ bariera krew-mózg zapobiega jej swobodnemu przepływowi, ale… serotonina jelitowa wpływa na mózg pośrednio. Robi to poprzez oś mózgowo-jelitową i nerw błędny, który przesyła sygnały nerwowe między mózgiem a jelitami. Ponadto, serotonina produkowana w jelitach może regulować układ odpornościowy i trawienie, a to ma wpływ na ogólny stan organizmu i samopoczucie, a zatem również na nastrój oraz zdrowie psychiczne.
- GABA (kwas gamma-aminomasłowy) – Działa uspokajająco, obniżając stres i lęk. Produkowany przez mikrobiotę jelitową GABA może wpływać na stan psychiczny, odgrywa też swoją rolę w kontekście snu. Dlaczego? GABA jest głównym neuroprzekaźnikiem hamującym w układzie nerwowym, który pomaga zmniejszać aktywność neuronów. Poprzez blokowanie sygnałów pobudzających, GABA promuje stan relaksacji i ułatwia zasypianie. Wpływa również na czas trwania oraz jakość snu, zmniejszając niepokój i stres, które często utrudniają zasypianie. Niskie poziomy GABA mogą być związane z bezsennością oraz problemami z utrzymaniem spokojnego, nieprzerwanego snu. GABA jest też często stosowanym suplementem u osób mających problemy ze snem, wyciszeniem.
- Dopamina – Choć większość dopaminy powstaje w mózgu, pewna jej część jest syntetyzowana w jelitach, wspierając pośrednio regulację nastroju oraz motywację. Dopamina jelitowa, tak jak serotonina powstająca w jelitach, nie przekracza bariery krew-mózg i działa głównie lokalnie w jelicie. Wspiera prawidłowe trawienie, motorykę przewodu pokarmowego, co ma wpływ na ogólne samopoczucie.Acetylocholina – Wpływa na motorykę jelit oraz funkcje poznawcze poprzez oś mózgowo-jelitową, a więc odgrywa rolę w zapamiętywaniu, koncentracji, odczuwanym lęku i stresie.
W badaniach naukowych suplementacja probiotykami wpływała czasem na zaskakujące – nawet dla mnie – objawy, jak np. poziom gniewu i złości, agresywne myśli, czy redukcję ruminacji (nawracających i uporczywych myśli, które są negatywne i wpływają niekorzystnie na stan psychiczny i komfort życia). Każdy kolejny rok badań przynosi nowe, czasem zaskakujące wnioski na temat ogromnego wpływu, jaki te maleńkie mikroby w naszych jelitach mają na różne obszary naszego życia.
5️⃣ Poprawa odporności
Probiotyki działąją także poprzez wspieranie odporność organizmu oraz rzutując na to, jak “silny jest układ odpornościowy” na drodze kilku mechanizmów. Wśród nich są:
- Wzmacnianie bariery jelitowej: Probiotyki pomagają wzmocnić barierę jelitową, co utrudnia patogenom przenikanie do organizmu. Stymulują produkcję mucyn – białek ochronnych w warstwie śluzu, co wpływa na poprawienie integralności nabłonka i zmniejsza ryzyko infekcji. Szczelna bariera jelitowa zapobiega przenikaniu patogenów do krwiobiegu i zmniejsza stan zapalny w jelitach.
- Konkurencja z patogenami: Probiotyki rywalizują z drobnoustrojami chorobotwórczymi o substancje odżywcze i miejsca przylegania na ścianie jelita, co wpływa na zmniejszenie ryzyka infekcji. Dzięki hamowaniu przylegania patogenów probiotyki mogą zapobiegać kolonizacji jelit przez szkodliwe bakterie. Ta konkurencja jest kluczowa dla obrony organizmu przed zakażeniami. Niestety kiedy dochodzi do dysbiozy jelitowej, ten mechanizm mocno cierpi, narażając nas na przewlekłe infekcje i obniżenie odporności. Warto też wiedzieć, że np. stosując zbyt agresywną i przewlekłą suplementację żelazem, dokarmiamy chorobotwórcze bakterie. To właśnie dlatego dietetycy są tak bardzo ostrożni w suplementacji tego składnika i polecają inne metody wsparcia gospodarki żelazowej organizmu.
- Modulacja odpowiedzi immunologicznej: Probiotyki wpływają na komórki układu odpornościowego, takie jak komórki dendrytyczne i makrofagi, pomagając regulować reakcje odpornościowe. Mogą stymulować produkcję cytokin przeciwzapalnych, np. IL-10, co kontroluje stany zapalne i zapobiega nadmiernym reakcjom immunologicznym, np. alergiom i nietolerancjom pokarmowym. Oprócz tego niektóre szczepy probiotyczne mogą stymulować wydzielanie wydzielniczej immunoglobuliny A (sIgA). Ma ona szalenie ważną rolę w kontekście wsparcia funkcjonowania błony śluzowej, ponieważ to ona stanowi pierwszą linię obrony przed patogenami. Śluzówka odgrywa kluczową rolę przy wszystkich infekcjach – układu rozrodczego, oddechowego, moczowego, pokarmowego. Jeśli w organizmie brakuje sIgA dochodzi do osłabienia odporności i większej podatności na choroby. Sekrecyjną immunoglobulinę A można oznaczyć w kale i jej oznaczenie jest pomocne np. w nawracających infekcjach, grzybicy, alergii, chorobach autoimmunologicznych i atopowym zapaleniu skóry (AZS).
- Promowanie wzrostu dobroczynnych bakterii: Probiotyki wspierają wzrost pożytecznych bakterii, co pomaga zachować równowagę mikrobioty jelitowej, odgrywającej kluczową rolę w zdrowiu układu odpornościowego. Tym samym probiotyki pomagają skuteczniej zwalczać patogeny. Badania wykazują, że równowaga mikrobioty jelitowej wiąże się z mniejszym ryzykiem chorób autoimmunologicznych i przewlekłych stanów zapalnych.
- Wzrost produkcji substancji antybakteryjnych: Probiotyki wytwarzają substancje antybakteryjne, takie jak bakteriocyny i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które mogą hamować wzrost szkodliwych bakterii. Na przykład SCFA tworzą kwaśne środowisko, które ogranicza rozwój patogenów i chroni jelita przed zakażeniami. Produkcja substancji antybakteryjnych przez probiotyki pomaga ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenów w jelitach. Co więcej, SCFA mają wiele innych bardzo ważnych funkcji, np. odżywiają enterocyty (komórki jelitowe), zmniejszają stan zapalny, regulują metabolizm glukozy i tłuszczów, czy – poprzez oś jelitowo-mózgową – wpływają na redukcję stresu, lęku, zaburzeń depresyjnych.
Inne oznaki, że probiotyki działają:
7. Zmniejszenie objawów trądziku – dokładnie omówiłam ten temat w artykule poświęconym probiotykoterapii w trądziku. oraz w artykule ogólnym o osi jelito-skóra.
8. Możliwa utrata masy ciała – omówiłam to zagadnienie tutaj oraz w artykule o postbiotyku Akkermansii muciniphila
9. Zmniejszenie dolegliwości refluksowych – probiotyki mogą korzystnie wpływać nie tylko nazmniejszenie skutków ubocznych leków, stosowanych w tym problemie – inhibitorów pompy protonowej, które niszczą mikrobiotę jelitową – ale także redukować nudności, bóle brzucha, odbijanie, cofanie się treści żołądkowej do przełyku, łagodząc zgagę. Udokumentowane właściwości pod tym kątem mają m.in. Lactobacillus gasseri LG21, Bifidobcterium bifidum YIT 10347, Bifidobcterium bifidum YIT 10347, Bifidobacterium lactis HN019, Enterococcus faecium Rosell®-26, Bacillus subtilis Rosell®-179.
10. Zmniejszenie dolegliwości nietolerancji histaminy – niektóre probiotyki wpływają zarówno na zwiększone wytwarzanie histaminy, jak i na jej rozkładanie. Kluczowe jest zastosowanie tych, które zwiększają rozkład histaminy, prowadząc do zmniejszenie świądu, obrzęków, łzawienia oczu, kataru, zaczerwienienia, kichania. Do takich probiotyków, które zwiększają rozkład histaminy lub łagodzą skutki jej nadmiaru, możemy zaliczyć: Lactocaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum , Bifidobacterium bifidum, B. lactis, B. breve, Lactobacillus salivarius, Lactobacillus gasserii oraz Lactobacillus plantarum.
11. Redukcja częstotliwości lub całkowity brak nawracania infekcji intymnych pochwy – dysbioza jelitowa ma wpływ na brak równowagi mikrobioty pochwy. Jakkolwiek dziwne się to może wydawać. Brak równowagi bakteryjnej w jelitach przekłada się się na zwiększenie wzrostu chorobotwórczych bakterii w pochwie kosztem dobroczynnych bakterii z rodzaju Lactobacillus. Wspiera to wzrost liczebności patogenów, zwiększa pH pochwy, co stanowi problem dla utrzymania odpowiednich warunków w niej panujących. Zarówno probiotykoterapia dopochwowa, jak i doustna pomaga zmniejszyć pH w pochwie, ograniczać wzrost populacji patogenów i promować namnażanie dobroczynnych drobnoustrojów.
Badania wykazują, że stosowanie probiotyków, takich jak Lactobacillus, skutecznie poprawia mikrobiotę pochwy, obniżając częstotliwość nawrotów infekcji oraz przywracając optymalne pH, które działa przeciwdrobnoustrojowo. Probiotyki, które mają udokumentowany korzystny wpływ na mikrobiotę pochwy to m.in Lacticaseibacillus rhamnosus TOM 22.8 (DSM33500), Lactiin V (Lactobacillus crispatus CTV-05), Lactobacillus paracasei LPC-S01, Lactobacillus gasseri Bi19, Lactobacillus crispatus Bi16, Lactobacillus acidophilus Bi14, Bacillus coagulans Bi34, Lactobacillus rhamnosus GR-1, Lactobacillus reuteri RC-14.
PODSUMOWANIE
Probiotyki stanowią ważne ogniwo wsparcia zdrowia i leczenie różnego rodzaju dolegliwości. Odpowiednie dobranie probiotyków do problemu oraz celu pozwala osiągnąć wymierne rezultaty i szereg korzyści. Gwarancją działania probiotyków jest ich jakość oraz wspomniany ich dobór do indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjenta.
Warto pamiętać, że sama probiotykoterapia to jednak za mało i zawsze należy ją łączyć z innymi działaniami promującymi zdrowie: dietą, ruchem, redukcją stresu, odpowiednim rytmem okołodobowym oraz niezbędną suplementacją, która jest odpowiednia dla wszystkich (witamina D, kwasy omega-3 przy nieodpowiednim spożyciu wysokiej jakości ryb).
Do najszybciej zauważalnych oznak działania probiotyków należą: zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości żołądkowo jelitowych, lepsza kondycja psychiczna oraz jakość snu, poprawa odporności, poprawa stanu zdrowia skóry i wiele innych wymienionych w tym artykule.
Artykuł powstał we współpracy merytorycznej z marką Sanprobi.
BIBLIOGRAFIA
- https://www.mdpi.com/2073-4409/12/1/184
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30042740/
- https://www.frontiersin.org/journals/nutrition/articles/10.3389/fnut.2021.634897/full
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30101706/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33917268/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28028523/
- https://www.mdpi.com/2073-4409/12/1/184
- https://www.mdpi.com/1420-3049/26/19/6076
- https://www.mdpi.com/2073-4409/12/1/184
- https://assets.cureus.com/uploads/review_article/pdf/268339/20240812-1552911-r6qs7m.pdf
- https://www.cureus.com/articles/268339-probiotics-for-the-prevention-of-vaginal-infections-a-systematic-review#!/
- https://www.spandidos-publications.com/10.3892/etm.2020.9090
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28267052/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5900870/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32246999/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28267052/
- https://www.standardy.pl/artykuly/id/1115
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28045137/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22992437/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5319175/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30971965/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25862297/