Bóle brzucha u dzieci - co może pomóc? Kreatornia Zmian

Ból brzucha u dzieci, niemowląt oraz młodzieży to ogromny problem, który spędza sen z powiek niejednego rodzica. Może wiązać się już od początkowych dni życia dziecka z kolką niemowlęcą, przechodzić w dolegliwości bólowe związane ze spożytym posiłkiem, nasilonymi wzdęciami i zaparciami, aż w końcu być wywoływany lub zaostrzony przez stres.

Istnieje także wiele chorób, które przebiegają z bólem brzucha i niekoniecznie muszą być związane z przewodem pokarmowym, choć wiele z nich faktycznie ma z nim związek. Są to m.in. alergie pokarmowe, celiakia, refluks żołądkowo-przełykowy, ból przy biegunce.

Dziecko może się skarżyć na ból także przy infekcjach różnego pochodzenia np. zakażeniu układu moczowego.

Warto zdawać sobie sprawę z tego, że ból brzucha nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie objawem, jednocześnie wiele chorób przebiega ze współtowarzyszącym bólem brzucha.

W przypadku dzieci ból brzucha najczęściej nie zwiastuje niczego poważnego, co odróżnia go od bólu brzucha u dorosłych. W gastrologii dziecięcej po prostu nie prognozuje najczęściej poważnej choroby.

Według danych zaprezentowanych na konferencji “Bóle brzucha u malucha” przez gastroenterologa dziecięcego z Instytutu “Pomnik” Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, prof. dr hab. n. med. Grzegorza Oracza, około 90% przypadków bólu brzucha u dzieci związanych jest z zaburzeniami czynnościowymi, jedynie 10% jest połączone z poważną chorobą.

Jednocześnie – jak dodaje profesor – około 70% wizyt u lekarza w gabinecie jest powiązanych z bólami brzucha u dzieci. Świadczy to jedynie o tym, jak trapiący jest to problem dla rodziców, a jednocześnie zmniejszający komfort życia dzieci i wpływający na proces nauki oraz częstsze nieobecności w placówkach oświaty.

BÓL BRZUCHA U DZIECI – WYSTĘPOWANIE

Szacuje się, że około ⅓ dzieci w wieku szkolnym zgłasza częste bóle brzucha w ciągu tygodnia, a wiele z tych zgłoszeń jest związanych ze stresem, a nie chorobą. Tendencja ta nasiliła się znacząco wg niektórych danych naukowych. W latach 90. około 50% mniej dzieci niż obecnie zgłaszała ból brzucha.

Czynnościowy ból brzucha u dzieci i niemowląt występuje u około 10-19% w wieku od 4-6 lat i nastolatków. W metaanalizie badań z 2015 roku, przeprowadzonej na prawie 200 000 dzieci z całego świata, czynnościowy ból brzucha dotyczył 13,5% z nich.

CZYNNOŚCIOWE BÓLE BRZUCHA U DZIECI – ROZPOZNANIE ORAZ KLUCZOWE INFORMACJE DLA LEKARZA

Według IV Kryteriów Rzymskich warunkiem rozpoznania czynnościowych bólów brzucha są:

wykluczenie pozostałych przyczyn bólu brzucha,
brak obecności krwi w badaniu kału na krew utajoną,
brak nieprawidłowości w badaniu fizykalnym,
brak występowania objawów alarmowych.

Dodatkowo musi być spełniony warunek czasowy, czyli ból brzucha u dziecka musi występować co najmniej 4 dni w miesiącu przez okres dwóch miesięcy.

BÓL BRZUCHA U DZIECI – NA CO POWINIEN ZWRÓCIĆ UWAGĘ RODZIC

Najważniejszym narzędziem lekarza we wsparciu rodzica i dziecka w zakresie znalezienia przyczyny i wdrożenia postępowania terapeutycznego jest wywiad lekarski.

Profesor Grzegorz Oracz wymienił poniższe czynniki jako kluczowe w wywiadzie. Zapisałam je skrupulatnie jako mama, bo wiem, że mają ogromne znaczenie podczas wizyty lekarskiej i warto je znać, by skuteczniej obserwować dziecko i przekazać lekarzowi komplet informacji.

Należą do nich:

czas trwania bólów brzucha (od kiedy są obserwowane),
umiejscowienie,
nasilenie i częstość występowania,
charakter bólów,
związek z jedzeniem,
nudności, wymioty, regurgitacje,
apetyt dziecka i stosowana dieta,
wzdęcia,
konsystencja stolca, częstość wypróżnień dziecka,
zaburzenia połykania,
obecność chorób współwystępujących,
stosowane u dziecka leki oraz suplementy,
czynniki stresowe (szkoła, nagłe zmiany w życiu dziecka, zgony w rodzinie, rozwód rodziców i inne).

Sygnały alarmowe, które mogą zaniepokoić:

nagły początek bólów brzucha,
utrata łaknienia,
zaburzenia w połykaniu,
pogarszający się ogólny stan zdrowia dziecka,
zahamowanie rozwoju psychoruchowego,
brak przyrostów masy ciała lub spadek wagi,
zaburzenia oddychania,
objawy neurologiczne,
krew w stolcu,
wymioty z krwią, żółciowe,
towarzysząca gorączka.

Warto dodać, że po przechorowaniu Covid-19 dzieci z pocovidowym zespołem PIMS doświadczają bólów brzucha, które są niejednokrotnie bardzo silne i trwają zwykle więcej niż kilka tygodni. Niekiedy towarzyszy im także biegunka. Jak wskazują niektórzy gastroenterolodzy, Covid-19 znacznie przyczynił się do wzrostu odczuwanego bólu brzuch u dzieci.

BÓL BRZUCHA U DZIECI – PRZYCZYNY

Nie sposób wymienić wszystkich przyczyn bólu brzucha u dzieci, bo mogą mieć różne podłoże. Jest jednak kilka ważnych czynników, które odpowiadają najczęściej za dolegliwości.

U najmłodszych dzieci, do około 2. roku życia, większość problemów z bólem brzucha jest związanych z niedojrzałością układu pokarmowego. Po 2. roku życia układ pokarmowy dziecka zaczyna przypominać ten u osoby dorosłej i jest zdecydowanie bardziej przystosowany do trawienia i wchłaniania składników odżywczych, radzenia sobie z błonnikiem pokarmowym.

U dzieci starszych najczęstszymi przyczynami są:

- wzdęcia,
- gazy,
- biegunki,
- zaparcie stolca,
- nietolerancje pokarmowe,
- zaburzenia mikrobioty jelitowej,
- zespół jelita nadwrażliwego u dzieci (IBS), powiązany z zaburzeniami mikrobioty,
- zbyt mała ilość płynów w diecie,
- zbyt mała ilość ruchu, który przyczynia się do prawidłowego pasażu jelitowego i zapobiega zaleganiu mas kałowych,
- otyłość,
- nieprawidłowa dieta,
- stres.

ZABURZENIA MIKROBIOTY JELITOWEJ I OŚ MÓZGOWO-JELITOWA

Oś mózgowo-jelitowa to sposób komunikacji między mózgiem, a mikrobiotą jelitową. Jak to się dzieje, że drobnoustroje komunikują się z mózgiem? Otóż wydzielają różne metabolity, które wraz z krwią trafiają do mózgu i oddziałują na jego funkcjonowanie i wydzielanie np. hormonów i neuroprzekaźników.

Kluczowe w zrozumieniu tego, dlaczego mózg jest tak bardzo ważny w różnego rodzaju dolegliwościach przewodu pokarmowego, jest to, że ma on fizyczne połączenie z jelitem za pomocą nerwu błędnego.

Nerw błędny jest najdłuższym nerwem czaszkowym, który biegnie od czaszki, przez klatkę piersiową, aż po do jamy brzusznej. Sieć neuronów oplatająca jelita nazywana jest jelitowym układem nerwowym. To ważny element osi mózgowo-jelitowej. Poniższa grafika pięknie pokazuje jak wiele obszarów naszego ciała unerwia nerw błędny.

To wspaniale pokazuje, dlaczego odczuwamy motyle w brzuchu, gdy jesteśmy zakochani, czemu stresujemy się gdy goni nas czas przed ważnym spotkaniem, wizytą lekarską oraz czemu wiele dzieci i studentów odczuwa bóle brzucha w szkole, na studiach, przed egzaminami.

Oś mózgowo-jelitowa, jak wspomniałam, to sposób komunikacji między jelitami a mózgiem oraz mózgiem a jelitami. Jest więc obustronna. Mózg wpływa na jelita, a jelita na mózg. Mikroorganizmy zasiedlające jelito produkują serotoninę, norepinefrynę, wpływają na zwiększoną produkcję kortyzolu.

Wszystko to w stanie nierównowagi mikroorganizmów nasila różne dolegliwości i towarzyszy wzdęciom, zaparciom, biegunkom, IBS, celiakii, gazom i alergiom pokarmowym. Zestresowany mózg po prostu nie sprzyja prawidłowej pracy układu pokarmowego, co więcej, ma znaczenie w patogenezie zaburzeń lękowych i depresji.

O tym jak ważne są interakcje między mikrobami a mózgiem świadczą wspomniane przeze mnie już IV Kryteria Rzymskie, które zostały opublikowane w 2016 roku i są najnowszą aktualizacją kryteriów diagnostycznych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.

W IV wersji Kryteriów dodano podtytuł “Zaburzenia interakcji jelitowo-mózgowych”. Nowa definicja zaburzeń wskazuje na ogromne znaczenie osi mózgowo-jelitowej w patogenezie wielu chorób, a także uwzględnienie interakcji pomiędzy czynnikami, takimi jak:

nadwrażliwość trzewna,
zaburzenia motoryki,
zaburzenia mikrobioty jelitowej,
zaburzenia na poziomie ośrodkowego układu nerwowego (OUN),
zaburzenia funkcji immunologicznych.

Probiotykiem, który znajduje szerokie zastosowanie w regulowaniu komunikacji na osi mózg-jelita, jest Sanprobi Stress, nowoczesny psychobiotyk, zawierający szczepy probiotyczne o udokumentowanym klinicznie wpływie na oś mózgowo-jelitową.

Jest ceniony nie tylko przez gastroenterologów, ale i psychiatrów dziecięcych, którzy holistycznie podchodzą do leczenia chorób psychicznych dzieci i młodzieży.

Sanprobi Stress zawiera szczepy Lactobacillus helveticus Rosell-52 i Bifidobacterium longum Rosell-17 i oddziałuje nie tylko na zmniejszenie lęków i wspiera leczenie depresji, ale zmniejsza również dolegliwości bólowe związane ze stresem. Można go bezpiecznie stosować u dzieci powyżej 3. roku życia.

Co ważne, stosowanie leków psychiatrycznych wpływa na powstawanie zaburzeń mikrobioty jelitowej. Dodanie do terapii probiotyku przeciwdziała negatywnym konsekwencjom związanym z wpływem leków psychiatrycznych na mikrobiotę jelitową.

Oś mózgowo-jelitowa ma także krytyczne znaczenie w występowaniu zespołu jelita nadwrażliwego (IBS) zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Podkreślają to także Kryteria Rzymskie. Może mieć różną postać i należy go różnicować z innymi przyczynami bólów brzucha. W literaturze mówi się bardzo dużo o czynniku psychicznym i stresie w genezie powstawania zespołu. U dzieci często powodem są trudne doświadczenia.

Leczenie obejmuje stosowanie probiotyków, dietę o małej zawartości fermentujących oligo-, disacharydów i polioli (tzw. FODMAP), stosowanie olejku z mięty pieprzowej, pracę z psychologiem/psychoterapeutą i naukę radzenia sobie z objawami.

Probiotykiem, który wykazuje najskuteczniejsze działanie w łagodzeniu dolegliwości IBS, jest Lactiplantibacillus plantarum 299v. Szczep probiotyczny z ponad 30-letnią historią badań klinicznych. Jednej z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych, który został opatentowany. Znajduje się w probiotyku Sanprobi IBS w postaci kapsułek oraz Sanprobi IBS krople.

W badaniach klinicznych pozytywny wpływ na zmniejszenie dolegliwości bólowych u dzieci z czynnościowym bólem brzucha wykazuje także Lactobacillus reuteri DSM 17938.

WŁAŚCIWOŚCI LACTIPLANTIBACILLUS PLANTARUM 299V

Szczep ten omawiałam już w innych artykułach m.in. o wpływie probiotykoterapii na zwiększenie wchłaniania żelaza z diety, ale warto przypomnieć jego niezwykłe właściwości.

L.plantarum 299v (dawniej Lactobacillus plantarum 299v):

pomaga uszczelniać barierę jelitową,
wykazuje działanie antyoksydacyjne (przeciwrodnikowe),
powstrzymuje bakterie produkujące gazy w jelicie, przez co zmniejsza dokuczliwe dolegliwości,
wpływa korzystnie na nastrój i być może na pamięć (wykazuje wzrost produkcji czynnika neurotroficznego BDNF),
zwiększa wchłanianie żelaza z pokarmów i zmniejsza niekorzystne działanie suplementacji żelaza (mikroby patogenne niestety żywią się żelazem),
sprzyja regulacji wypróżnień, zapobiegając zaparciom, jednocześnie wpływając także na zmniejszenie częstości występowania biegunek (IBS może mieć zarówno postać zaparciową, biegunkową, jak i mieszaną).
zwiększa różnorodność mikrobioty jelitowej,
wytwarza mucynę, ochronny śluz,
modyfikuje odpowiedź immunologiczną,
ma działanie immunomodulujące,
utrudnia zagnieżdżanie się w jelicie bakteriom patogennym,
wytwarza krótkołańcuchowe kwasy tłuszcze (SCFA), które odżywiają nabłonek jelita i zmniejszają pH, w związku z czym hamują rozwój bakterii patogennych.

BEZPIECZEŃSTWO L.PLANTARUM 299V

W badaniach klinicznych bezpieczeństwo L.plantarum 299v zostało potwierdzone w stosunku nie tylko do zdrowych osób dorosłych, ale także dzieci. To ważna informacja dla wszystkich rodziców.

Dodatkowo szczep ten jest bezpieczny i stosowany u dzieci, które:

przebyły rozległe operacje w obrębie jamy brzucha,
borykają się z przerostem bakteryjnym w jelicie z powodu zespołu krótkiego jelita,
prenatalnie były narażone na zakażenie wirusem HIV,
a także u dzieci z ciężkim stanem ogólnym zdrowia.

SANPROBI IBS KROPLE, CZYLI PLANTUŚ NA POMOC MALUCHOM

Kropelki Sanprobi IBS zawierające L.plantarum 299v (pieszczotliwie nazwane kropelkami Plantusiowymi) jako jedyne na polskim rynku mają także pozytywną opinię Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” nr 2/DJW/2022. Są przeznaczone dla dzieci od 1. roku życia.

Oprócz wszystkich właściwości, o którym pisałam, postać kropli jest szalenie wygodna dla rodziców, a zawieszenie probiotyku i ustabilizowanie go w maśle shea dodatkowo sprawia, że są one przyjemne w smaku.

Potwierdza to mój 10-miesięczny synek, który przyjmuje Sanprobi IBS w kroplach w celu zwiększenia wchłaniania żelaza z diety i jako dodatkowe wsparcie dla mikrobioty jelitowej po niezbędnej antybiotykoterapii, którą musiał przejść w szpitalu.

Warto też wiedzieć, że probiotyk w kroplach w formie liofilizowanej nie jest “żywy”, jest uśpiony. Ożywia się w środowisku jelitowym, bo tam ma przecież działać żywa bakteria. To sprawia, że każda kropla zastosowanego probiotyku będzie wykazywała działanie probiotyczne i zawiera dokładnie taką ilość bakterii, jaką deklaruje Sanprobi.

Umieszczenie liofilizatu w maśle shea wymaga przechowywania w temperaturze pokojowej, a przed użyciem należy kropelki dokładnie wstrząsnąć przez minimum 10-15 sekund. To być może dla kogoś drobnostka, ale technologia produkcji kropelek na włoskim patencie gwarantuje, że po wstrząśnięciu probiotyk równomiernie rozkłada się w tłuszczu i możemy podać odpowiednią ilość probiotyku za każdym razem.

Liofilizat bakteryjny opada także na dno buteleczki przez co wstrząśnięcie jest konieczne. Jako mama dodam tylko, że kroplomierz w buteleczce jest bardzo wygodny. Stosowałam różne krople u synka, także probiotyki, i większość z buteleczek z kroplomierzami zawodzi. Tu miałam bardzo przyjemną niespodziankę. 🙂

PODSUMOWANIE

Ból brzucha u dzieci jest nieprzyjemną dolegliwością, która pogarsza komfort życia, na szczęście jednak w większości przypadków nie oznacza nic groźnego.

Mimo to wiem, że cierpiące z bólu dziecko to zmartwiony rodziC, który chce pomóc złagodzić lub wyeliminować ból. W zależności od wieku dziecka dysponujemy mniejszą lub większą ilością możliwości. Na kolki bywają pomocne probiotyki, na bóle brzuszka u niemowląt ciepłe okłady, masaże, wdrożenie probiotykoterapIi pod okiem lekarza np. Sanprobi IBS krople Producent deklaruje, że są bezpieczne od 1. roku życia, ale wiem, że lekarze zalecają je wcześniej, sama też stosuję je u 10-miesięcznego synka.

U dzieci starszych kluczowe jest kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, proponowanie warzyw, owoców, przemycanie do diety pełnoziarnistych produktów, dobrej jakości fermentowanych produktów mlecznych. Tak by zapobiegać zaparciom i wzdęciom.

Ogromne znaczenie ma także ruch sprzyjający prawidłowu wypróżnianiu oraz redukcja napięć i stresu. Rodzice powinni też zadbać o prawidłowe nawodnienie dziecka i jego sen. Układ nerwowy regeneruje się w nocy. Niewyspane i zmęczone dzieci będą słabiej radziły sobie z wyzwaniami, napięciami i trudnościami, co wtórnie sprzyja bólom brzucha.

Nie sposób też na koniec wspomnieć o tym, by chronić dzieci przed niepotrzebnymi antybiotykoterapiami. Wiem, że to trudne, ale ogrom dzieci otrzymuje antybiotyki podczas infekcji wirusowych, a nie bakteryjnych. Antybiotyki nie działają na wirusy. Pomocnymi narzędziami będą szybkie testy screeningowe, które pozwolą oznaczyć wartość CRP, a także wykluczyć Covid-19, grypę A i B oraz infekcję RSV.

Artykuł powstał we współpracy merytorycznej z marką Sanprobi.