Przygotowanie do ciąży

Przygotowanie do ciąży to temat gorący i coraz bardziej powszechny. Ma to swoje podłoże w nurcie tzn. świadomego macierzyństwa, ale także dlatego, że wiek pierworódek w ostatnich latach znacznie się przesunął. Kobiety rodzą znacznie później, a w związku z tym czują częściej potrzebę by do poczęcia się przygotować. W mediach także porusza się chętniej tematy wpływu kobiecej diety na zdrowie potomstwa. Choć warto podkreślić, że dieta obojga partnerów ma wpływ na zajście kobiety w ciążę. Nie jak się zwykło przyjmować tylko kobiety.

Nie bez znaczenia jest również coraz powszechniejsza edukacja dotyczącą niepłodności, z którą styka się wiele par na całym świecie. Według szacunków około 10-16% osób w wieku rozrodczym dotyczy ten problem. W Polsce szacuje się, że około miliona par dotyka niepłodność. Większość z nich nie jest pod specjalistyczną opieką.

Niepłodność jest klasyfikowana przez WHO jako choroba (istnieją dyskusje czy to prawidłowe określenie).

Niepłodność opisywana jest przez WHO jak niemożność zajścia w ciążę przy regularnym współżyciu od 2 do 4 razy w tygodniu (bez zabezpieczenia) przez okres 12 miesięcy.

Rosnący problem niepłodności otwiera kolejne wrota znaków zapytania i cały szereg możliwości przed badaczami dotyczący czynników wpływających na ludzką płodność. Faktycznie badań pojawia się coraz więcej, a ja jako osoba pomagająca parom od strony dietetycznej widzę rozkwit w ostatnich latach w tym obszarze.

Badacze próbują odnaleźć odpowiedzi m.in. na pytania:

jakie czynniki żywieniowe i pozażywieniowe wpływają na płodność?
które składniki w diecie wspierają płodność, a które jej szkodzą? jakie witaminy, składniki mineralne, jakie proporcje makroskładników w diecie?
jak kobieta dietą może wspomóc przygotowanie do ciąży?
jak czynniki środowiskowe, zanieczyszczenia żywności, plastik, kosmetyki oddziałują na płodność?
jakie składniki, czynniki wpływają na zwiększoną płodność szczególnie, kiedy dochodzi do jej zaburzeń?
jakie czynniki mają wpływ na jakość nasienia mężczyzny?

Pytania można mnożyć. Wielu odpowiedzi jeszcze nie mamy, ale wiemy coraz więcej. Tym wpisem chciałabym otworzyć niejako nowy rozdział na blogu w którym będę pisała nie tylko o tym w jaki sposób osoby zdrowe mogą wesprzeć swoją płodność, ale też te, które od jakiegoś czasu bezskutecznie o potomostwo się starają.

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – BRAK WYTYCZNYCH

Jeśli czytasz ten tekst zapewne decyzję o tym, że chcesz wraz z partnerem starać się o potomstwo masz za sobą. Zostało więc przygotowanie do ciaży.

Ciąża to bardzo wymagający czas dla kobiecego organizmu, w tym psychiki. Niezliczona ilość procesów i zmian jakie zachodzą w ciele kobiety na skutek rozwijającego się płodu, determinuje szczególne jej potrzeby. Każdy wie, że kobieta w ciąży nie może pić alkoholu, powinna zdrowo się odżywiać, ale co powinna lub czego nie powinna kobieta, która przygotowuje się do ciąży?

Przede wszystkim warto zaznaczyć, że nie ma żadnych oficjalnych rekomendacji towarzystw naukowych, które by zalecały konkretną dietę czy generalny tok postępowania dotyczący diety, przeprowadzenia konkretnych badań u kobiety, które zaczyna starać się o ciążę. Zalecenia różnych lekarzy i dietetyków będą się różnić, ponieważ mogą oni mieć odmienne podejście do tematu. I tak faktycznie jest.

W tym wpisie oraz kolejnych na ten temat znajdziesz informacje, które ja uważam za ważne na podstawie doświadczenia i rozmów z pacjentkami, przeczytanej literatury naukowej i wiedzy jaką posiadam. To nie znaczy, że ktoś nie może mieć innego zdania. Może. Pozostań otwarta na to co w mojej ocenie jest bardzo ważne, miej oczy i uszy szeroko otwarte na sugestie innych.

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – NAŁOGI I ZŁE NAWYKI

To co najczęściej determinuje chęć przygotowania się do ciąży u kobiet to potrzeba by przebiegła ona sprawniej, by nie dostarczała zbędnego stresu i niepokoju oraz by wspierała następnie rozwój płodu i zdrowie dziecka. Kobiety są często świadome, że to jak w obecnej sytuacji wygląda ich dieta czy tryb życia raczej nie jest dobrym zaczątkiem do budowania bezpiecznego domu dla dziecka w ich brzuchu. Co warto więc zrobić aby go zbudować?

Jedną z pierwszych rzeczy, która nie wymaga dodatkowych nakładów finansowych, a jest związania z przygotowaniem do ciąży jest pozbycie się nałogów:

palenia papierosów,
picia nadmiernej ilości alkoholu,
przebywanie wśród osób, które palą,
nadużywanie narkotyków – to wszystko elementy, które są niezbędne do wyeliminowania podczas starań.

Chcę wierzyć, że jeśli czytasz ten artykuł to żadne z powyższych Cię nie dotyczy. Podobnie nie dotyczy Twojego partnera. Palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu mają niekorzystny wpływ na płodność kobiecą i męską. Bez dwóch zdań więc trzeba porzucić wieczorne drinki, piwo na rozluźnienie albo butelkę wina na uspokojenie.

Czemu o tym piszę? Nie od dzisiaj wiemy, że alkoholizm nie ubiera się tylko w człowieka brudnego, niekoniecznie pachnącego pięknie i zachęcającego do kontaktu. Alkohol dzisiaj ubiera się w profesjonalizm, szpilki, wysokie stanowisko pracownicze. W dyrektora, managera sprzedaży, prawnika, sędziego i lekarza. Starając się o dziecko nieważna jest pozycja, ważny jest dom, w którym będzie mieszkało.

W kontekście złych nawyków ważne jest także by partner nie przegrzewał jąder, nie trzymał komórki w kieszeni przedniej spodni, nie nadużywał sauny. To nie jest jednak temat tego wpisu. O tym co ma wpływ na męską płodność napiszę w innym artykule.

Nie chcę też tu rozwijać tematu diety, bo o tym będzie oddzielny, obszerny wpis, a nawet wiele wpisów. 🙂

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – ZNALEZIENIE ODPOWIEDNIEGO LEKARZA

Kto będzie prowadził Twoją ciążę ma znaczenie. Szczególnie jeśli jesteś kobietą, która ma zdiagnozowaną jakąś jednostkę chorobową. Kobiety z zespołem policystycznych jajników, chorujące na niedoczynność czy nadczynność tarczycy, chorobę Hashimoto, mające celiakię czy cukrzycę typu I lub inne choroby powinny udać się do lekarza w momencie podjęcia swojej decyzji – takie jest moje zdanie. Bardzo możliwe, że w Twoim przypadku przygotowanie do ciąży i jej prowadzenie później będzie obejmowało współpracę wielu specjalistów np. diabetologa, ginekologa i endokrynologa.

Może zdarzyć się tak, że szukanie odpowiedniego specjalisty na początku zajmie chwilę czasu. Warto znaleźć kogoś kto nie tylko jest w stanie zająć się nami kompleksowo na tyle na ile to możliwe, ale też aktualizuje swoją wiedzę i ma duże doświadczenie z pacjentkami takimi jak Ty. Poczucie bezpieczeństwa i zaufania do lekarza jest kluczowe i czasem mam wrażenie nieco traktowane po macoszemu. Widzę u moich pacjentek, że bardzo je stresują wizyty u lekarza jeśli mu nie ufają lub nie czują do niego sympatii. A to niepotrzebny stres, którego można byłoby uniknąć.

Dla przykładu jeśli np. masz PCOS i starasz się o dziecko być może warto poszukać specjalisty, który jest ginekologiem-endokrynologiem ponieważ będzie w stanie zaadresować Twoją sytuacją zdrowotną bardziej kompleksowo niż sam ginekolog. Zawsze polecam pacjentom szukanie lekarza, który posiada właśnie te dwie specjalności jednocześnie.

Odpowiedni lekarz powinien przeprowadzić z Tobą szczegółowy wywiad medyczny i zaadresować niepokojące Cię kwestie, ale też zaproponować jakąś ścieżkę działania i zlecić konkretne badania do wykonania.

Z dużym prawdopodobieństwem wybierając się do lekarza prywatnie i dając mu zielone światło dotyczące chęci wykonania badań zleconych przez niego ułatwiasz sobie cały proces. Warto pamiętać, że każda informacja (która Tobie wydaje się nawet zbędna) jest ważna lub może być bardzo ważna dla lekarza. Warto poinformować go o:

przebytych chorobach,
ale też operacjach,
przyjmowanych lekach
o chorobach w rodzinie (w tym ważnych chorobach przewlekłych i genetycznych).

To może mieć bezpośrednie przełożenie na zlecone przez lekarza badania i ścieżkę postępowania.

Standardowo dla przykładu wielu lekarzy zaleca, aby wykonać badanie TSH. Jeśli w rodzinie masz przypadki kobiet z niedoczynnością tarczycy czy chorobą Hashimoto lekarz powinien poszerzyć diagnostykę o FT3 i FT4 i przeciwciała anty-TPO i anty-TG. To przynajmniej z mojego punktu widzenia coś co przed staraniami warto sprawdzić. Nieprawidłowe wyniki badań w kontekście funkcji tarczycy są bardzo często powodem niepowodzeń w poczęciu. Mówi się, że wartość TSH powinna być przed ciążą równa około 2,5 a wielu specjalistów twierdzi nawet, zę 2.0.

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – BADANIA

Badania wykonywane przed zajściem w ciążę nazywamy prekoncepcyjnymi. W zależności od wieku pacjentki, a także tego czy jest pierworódką (rodzi po raz pierwszy) lekarz może zlecić różne badania. Celem takich badań jest wykrycie wszelkich potencjalnych problemów zdrowotnych, niedoborów żywieniowych, aby móc je zaadresować, a także monitorować w trakcie ciąży. Przykładem mogą być niedobory żelaza lub anemia przed ciążą, które będą miały poważne konsekwencje w ciąży.

Może się jednak tak zdarzyć, że lekarz nie będzie miał pomysłu by zlecić badania związanych z niedokrwistością (teoretycznie jeśli nie mu nie powiemy nie musi tego zrobić). Dlatego szalenie ważne jest powiedzieć lekarzowi, że np. masz historię anemii, niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego, poinformować, że jesteś na diecie eliminacyjnej (wegańskiej, bezmlecznej, wegetariańskiej itd). To stawia Ciebie i Twoją sytuację zdrowotną w zupełnie innym świetle.

Anemia w ciąży jest bardzo powszechna i niebezpieczna. Jeśli masz ją za sobą wzbudzasz czujność lekarza. To nie może zaszkodzić. To może tylko pomóc.

JAKIE INNE BADANIA ZLECIĆ MOGĄ LUB POWINNI LEKARZE:

Badanie ogólne moczu, aby sprawdzić czy nerki funkcjonują prawidłowo.

Morfologia krwi obwodowej – to badanie które lekarze wykorzystują przede wszystkim aby określić ewentualną niedokrwistość i jej przyczyny (tak jak pisałam wyżej). Niedokrwistość możemy mieć z niedoboru żelaza lub kwasu foliowego czy witaminy B12 (to bardzo ważne dla kobiet, które są na dietach eliminacyjnych – powtarzam to raz jeszcze, żeby dobrze wybmirzało – produktuy mięsne lub w ogóle odzwierzęce, kobiet z insulinoopornością przyjmujących od dawna metforminę i nie sprawdzających co jakiś czas stężenia witaminy B12 też należą do grupy ryzyka).

Badanie grupy krwi z czynnikiem RH aby wykluczyć konflikt serologiczny (wykonuje się także u partnera).

Badanie ginekologiczne przeprowadzane przez ginekologa w celu oceny czy występuje nadżerka, grzybica, a także zrobienie cytologii, wykonanie konkretnych wymazów i posiewów na bakterie czy grzyby (te badania będą szczególnie ważne u kobiet, które mają częste infekcje dróg rodnych), zrobienie badania USG by ocenić budowę narządu rodnego i czy nie ma w niej żadnych nieprawidłowości. Wiele kobiet ma trudności z zajściem w ciąże z uwagi na np. niezdiagnozowaną endometriozę. USG to badanie, które wykonujemy w profilaktyce wykrywania raka jajnika czy endometrium.

USG piersi – bardzo często u kobiet w wieku rozrodczym pojawia się nowotwór piersi. W ciąży rozwija się szybciej.

Sprawdzenie czynności tarczycy – wspomniane TSH oraz rozszerzona diagnostyka w kierunku chorób tarczycy. Standardem jest wykonywanie badania TSH lub TSH z FT3 i FT4 (w zależności od lekarza), przeciwciała są zwykle sprawdzane jeśli w rodzinie jest zdiagnozowana choroba z autoagresji np. Hashimoto. Jeśli masz problemy z poczęciem bardzo ważne by diagnostyka była w tym kierunku kompleksowa, a jeśli zostaniesz zdiagnozowana w kierunku Hashimoto powinnaś także wykonać diagnostykę w kierunku celiakii czyli choroby trzewnej. Problemy z poczęciem lub poronieniami są często powodem niezdiagnozowanych odpowiednio wyżej wymienionych chorób.

Pomocne może być (szczególnie jeśli nie mamy takiej wiedzy lub nie pamiętamy – wystarczy że jedno z rodziców umarło – to naturalne sytuacje w życiu) oznaczenie przeciwciał w kierunku różyczki czy ospy wietrznej. Zalecane jest też wykonanie badań w kierunku żółtaczki typu B i C.

Należy wykonać też badania dot. chorób przenoszonych drogą płciową np. wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), wirus opryszczki genitalnej )HSV, chlamydia, rzeżączka, kiła itd.

Często widzimy w pakietach badań firm diagnostycznych również badanie przeciwciał przeciw kardiolipinie (aCA) które są niezbędne w diagnostyce zespołu antyfosfolipidowego. W praktyce częściej się je wykonuje gdy para ma trudności z poczęciem niż od razu.

Oprócz tego większość pań wie, że wykonać należy badania w kierunku chorób zakaźnych takich jak wirus cytomegalii czy toksoplazmozie. To wszystko są elementy, które składają się na kompleksowe przygotowanie do ciąży.

W przypadku mojej specjalizacji w dietetyce czyli pracy z kobietami z PCOS, osobami z insulinoopornością niezbędne jest wykonanie badania OGGT wraz z oznaczeniem insuliny w 3 punktach czyli na czczo, po godzinie i po dwóch godzinach. Przed ciążą należy zrobić wszystko co możliwe przy współpracy lekarza i dietetyka by pacjentka miała odpowiedni poziom glukozy na czczo, poposiłkowo, a także insuliny. Ma to wpływ na zmniejszenie ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej.

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – WIZYTA U DENTYSTY

Stan naszej jamy ustanej oraz zębów ma istotny, a właściwie należałoby powiedzieć ogromny wpływ na nasze zdrowie, a na płodność i dziecko w łonie matki, zwłaszcza. Nie od dzisiaj wiadomo, że paradontoza, próchnica, kamień nazębny, a w związku z tym stan zapalny w jamie ustnej wpływają negatywnie na płodność, mogą być przyczyną przedwczesnych urodzeń czy nawet poronień. Nie wspominając o tym, że badania naukowe donoszą iż nieprzeleczone stany zapalne, paradontoza i próchnica mogą w ogóle wpływać na trudności z zajściem w ciążę.

Jak? Choroby przyzębia, kamień nazębny to wszystko patologiczne stany, które wpływają na to, że w naszej „buzi” mamy rezerwuar bakterii. Wydzielane są tzn. mediatory stanu zapalnego, a te mogą zarówno wpływać pośrednio na zaburzenia owulacji lub na niewydolność ciałka żółtego.

Wiele kobiet z endometriozą ma problemy z chorobami jamy ustnej, badania pokazują również, że kobiety podchodzące do procedury in vitro mają kolokwialnie mówiąc bardzo zły stan przyzębia.

Jesteśmy „całością”. Nie da się rozdzielić nas na części mimo, że bardzo byśmy chcieli. Dlatego tak ważne jest by kobieta, które decyduje się na świadome przygotowanie do ciąży wraz ze swoim partnerem zadbała o różne elementy swojego zdrowia. Partner oczywiście też. To jest ich wspólny materiał genetyczny. 50% do 50%. Obydwoje są odpowiedzialni za zdrowie potomka.

PRZYGOTOWANIE DO CIĄŻY – RUCH I SEN

Nie ma co się czarować. Sen i wypoczynek jest ważny. Brak snu lub zaburzony sen, niedosypianie wpływa na zaburzenia glukozowo-insulinowe co zwiększa ryzyko insulinooporności, pogłębia ją, a co za tym idzie ma wpływ na ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej. Nie warto ryzykowac. Poza tym jeśli mamy w perspektywnie urodzenie dziecka i to, że będzie nas potrzebowało o każdej porze dnia i nocy i przez najbliższych WIELE miesięcy się nie wyśpimy, to po co nie wysypiać się już wcześniej? 🙂 Nie ma to sensu. 🙂

Ruch jest czymś tak bardzo zaniedbywanym, co tak bardzo kuleje, że ostatnio przyjęłam sobie za punkt honoru by mówić o tym wszędzie gdzie się da i ile się da. Im aktywniejsza i sprawniejsza jesteś teraz, im lepiej przygotujesz układ mięśniowo-szkieletowy do ciąży i porodu , tym mniej problemów później. Dodatkowo ruch na świezym powietrzu sprzyja budowaniu odporności. Każdy wie, że przeziebienia u kobiet w ciąży to nie jest nic pożądanego.

Niektóre osoby mogą pomyśleć, że to na wyrost, aby zalecać ruch. Niektóre powiedzą też, że np. pójscie do fizjoterapeuty, a najlepiej do fizjoterapeuty urologicznego (który też pokaże jak trenować mięśnie dna miednicy) jest przesadą. Tymczasem po konsultacjach widzę jak wiele kobiet ma problemy z bólami kręgosłupa, kolan, bioder już przed ciążą. Nie ma na co czekać. Warto chuchać na zimne.

PODSUMOWANIE

Przygotowanie do ciąży to naprawdę obszerny temat i na pewno w tym wpisie go nie wyczerpałam. To dopiero początek, choć jak wspomniałam ja będę eksplorować tematykę dietetyczną związaną z dietą propłodnościową i żywieniem w niepłodności. Na wielu rzeczach się nie znam więc mam nadzieję zaprosić tu ekspertów, którzy wypowiedzą się w swoich dziedzinach. Co więcej chcę dodać, że oczywiście wciąż wiele kobiet zachodzi w ciążę bez przygotowania. Nie warto więc narzucać na siebie zbyt dużo oczekiwań i stresować się gdy nie jest to potrzebne.

Mam ogromną nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie pomocny. Podziel się nim z kobietami, które właśnie starają się o potomstwo i zapisz się na newsletter by nie przegapić artykułów dotyczących płodności. 🙂

BIBLIOGRAFIA

Diagnostyka i leczenie niepłodności — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP), Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018 tom 3, nr 3, strony 112–140