Dysbioza jelitowa to zaburzenie składu ilościowego i jakościowego drobnoustrojów (bakterie, wirusy, grzyby) tworzących mikrobiotę jelitową człowieka. Czyli co dokładnie? – możesz zapytać. Upraszczając, do dysbiozy dochodzi wtedy, kiedy np. następuje przerost bakterii patogennych w jelicie, a zmniejsza się liczba drobnoustrojów dobroczynnych,a także wtedy, kiedy  zmienia się różnorodność owych drobnoustrojów. 

 

Dysbioza jelitowa prowadzi przez to do niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych. Jak mogę się domyślać, znasz zapewne te powiedzenia: “odporność bierze się z jelit”, “jelita to nasz drugi mózg”, “zdrowie zaczyna się w jelitach”. To wszystko prawda 🙂 

 

Jakie funkcje spełnia mikrobiota jelitowa? 

 

• bierze udział w wytwarzaniu witamin, enzymów trawiennych oraz tzw. krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, 
• utrzymuje szczelność bariery jelitowej (w przypadku jej rozszczelnienia dochodzi do problemów zdrowotnych),
• reguluje metabolizm,
• dzięki niej dochodzi do fermentacji złożonych polisacharydów pochodzących z produktów roślinnych, które nie są trawione przez enzymy trawienne człowieka, 
• kształtuje odporność (im bardziej harmonijny skład mikrobioty, tym zmniejsza się częstotliwość zachorowań, infekcji), 
• wspiera wytwarzanie serotoniny (tzw. “hormonu szczęścia), neuroprzekaźników,
• hamuje wzrost mikrobioty patogennej, czyli takich mikroorganizmów, które wywołują niepożądane dolegliwości i prowadzą do rozwoju chorób,
• dzięki produkcji konkretnych metabolitów wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego (w niektórych schorzeniach neurologicznych, np. autyzmie, chorobie Parkinsona, dochodzi do zaburzeń w składzie ilościowym i jakościowym mikrobioty),
• ma wpływ na mikrobiotę pochwy, zmniejszając ryzyko infekcji bakteryjnych czy grzybiczych u kobiet.

 

 

 

DYSBIOZA JELITOWA – CO JĄ POWODUJE?

 

Istnieje bardzo dużo czynników wpływających na zaburzenie składu ilościowego i jakościowego mikrobioty jelitowej.  Do najczęstszych powodów wpływających na powstawanie dysbiozy należą:

 

• przyjmowane leki np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), inhibitory pompy protonowej (stosowane w refluksie, zgadze), leki przeciwdepresyjne, leki hormonalne, statyny (TU znajdziesz artykuł o tym, jak leki niszczą mikrobiotę),
• antybiotyki stosowane jako leki, ale także przyjmowane z żywnością, często bez naszej świadomości, 
• dieta wysokoprzetworzona, tzw. zachodnia, z małą ilością warzyw i owoców, błonnika, z wysokim spożyciem produktów przetworzonych, 
• zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze, 
• niska aktywność ruchowa, 
• alkohol, 
• palenie papierosów, 
• przewlekły stres, 
• zanieczyszczenie środowiska i żywności, 
• nadmierna higienizacja.

 

DYSBIOZA JELITOWA – OBJAWY I POWAŻNIEJSZE KONSEKWENCJE ZDROWOTNE

 

Objawy dysbiozy jelitowej są często niespecyficzne i trudno jest określić, czy dolegliwości, które towarzyszą danej osobie są wywołane dysbiozą czy np. konkretną chorobą lub problemem związanym ze zmianami anatomicznymi konkretnych narządów/ tkanek. 

 

Dysbioza może więc u każdego człowieka objawiać się nieco inaczej, a nasilenie objawów także jest cechą osobniczą i związaną z konkretną sytuacją zdrowotną danej osoby. Chciałabym także tu podkreślić, że na obecną chwilę bardzo trudno jest ocenić jak wygląda skład dysbiotycznej mikrobioty jelitowej. 

 

Powodem jest to, że mikrobiota każdego człowieka jest inna, unikatowa. Tak jak linie papilarne lub skład mleka kobiecego. Zależy od wielu czynników m.in. stanu zdrowia i występujących chorób, diety, wieku, płci, gospodarki hormonalnej, środowiska i warunków, w jakich żyjemy, a także od szerokości geograficznej. Na mikrobiotę jelitową ma także wpływ to, w jaki sposób przyszliśmy na świat i czy byliśmy karmieni mlekiem mamy. 

 

Wracając jednak do objawów dysbiozy. Co może nas niepokoić? 

 

• częste i nawracające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: zaparcia, biegunki, wzdęcia, gazy czy np. naprzemienne doświadczanie i zaparć i biegunek, 
• nieprawidłowa konsystencja stolca (może w ocenie pomóc np. bristolska skala uformowania stolca), obecność w stolcu śluzu, czasem krwi, 
• nudności i/lub wymioty (nawracające, bez innej wyraźnej przyczyny), 
• nieprzyjemny zapach z ust, 
• zgaga, 
• różnego rodzaju problemy skórne np. trądzik, łupież,
• nawracające infekcje moczowo-płciowe, 
• bóle głowy definiowane także jakie migrenowe, 
• problemy z koncentracją, zmęczenie, 
• obniżenie libido, 
• infekcje górnych dróg oddechowych. 

 

 

Konsekwencje dysbiozy jelitowej: 

 

• sprzyja dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego, jak: zaparcia, biegunki, wzdęcia, gazy –  znacznie obniżającym komfort życia, 
• powoduje przewlekły stan zapalny w organizmie, 
• niekorzystnie wpływa na trawienie i wchłanianie składników pokarmowych, prowadząc do niedoborów żywieniowych,
• może zwiększać ryzyko rozwoju alergii i nietolerancji pokarmowych, 
• powoduje nieszczelność bariery jelitowej, 
• ma swój udział w problemach z płodnością, 
• zwiększa ryzyko wystąpienia depresji (w tym depresji poporodowej) i innych problemów natury psychicznej, 
• może prowadzić do zaostrzenia objawów konkretnych chorób lub być jednym z czynników je wywołujących np. cukrzycy, chorób autoimmunologicznych ( Hashimoto, stwardnienie rozsiane), otyłości, PCOS, przerostu bakterii w jelicie cienkim (SIBO z ang. small intestinal bacterial overgrowth), choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenie jelita grubego. 

. 

 

DYSBIOZA JELITOWA – JAK JĄ DIAGNOZOWAĆ?

 

Jak wspomniałam wcześniej, nie mamy wzoru dysbiotycznej mikrobioty. Dlatego bardzo trudno jest prowadzić celowane leczenie, szczególnie, że będzie się ono znacznie różnić u konkretnych osób ze względu na różny stan zdrowia. 

 

Choć o mikrobiocie wiemy coraz więcej, a nowych danych przybywa, nadal istnieje dużo pytań na które nie znamy odpowiedzi. Co za tym idzie, obecnie brak czułych i specyficznych narzędzi diagnostycznych, dzięki którym ocenilibyśmy skalę zaburzeń mikrobioty jelitowej i mogli wprowadzić celowane leczenie. 

 

Niektórzy specjaliści (lekarze czy dietetycy) zalecają swoim pacjentom wykonanie badania kału. Jest to metoda niedoskonała i wciąż w środowisku naukowym kontrowersyjna, choć biorąc pod uwagę to, że stolec ma kontakt ze ścianą jelita i mikrobiotą, jego badanie może częściowo świadczyć o stanie mikrobioty i jelit. 

 

Plusem takiego badania jest jego nieinwazyjność i dostarczanie sporej liczby informacji. 

 

Mocz może być także pośrednim sposobem na ocenę mikrobioty. Badana jest w nim m.in. obecność kwasów organicznych, które stanowią produkty przemiany materii bakterii jelitowych. Przykładem może być wysokie stężenie d-arabinitolu, który jest produktem metabolizmu drożdżaków Candida. Zwykle jego nadmiar w moczu świadczy o przeroście grzybiczym w jelitach. 

 

 

źródło grafiki: “Aptekarz Polski”, nr 158 (136e), październik 2019

 

 

To, co także może pośrednio służyć do oceny dysbiozy jelitowej, bazuje na oznaczaniu markerów związanych np. z przepuszalnością bariery jelitowej, o której pisałam w artykule o mikrobiocie jelitowej w insulinooporności. To właśnie w sytuacji występowania dysbiozy jelitowej dochodzi do utraty jej integralności. Staje się ona przepuszczalna m.in. dla toksyn, patogenów, alergenów, przeciwciał, które przenikają do krwi i powodują m.in. stan zapalny.

 

Do takich pośrednich markerów “tropienia” dysbiozy jelitowej mogą należeć:

• kalprotektyna,
• alfa-1-antytrypsyna,
• beta-defensyny,
• laktoferyna,
• wydzielnicza immunoglobulina A,
• zonulina.

 

Dla przypomnienia: 

Bariera jelitowa to struktura, która jest zbudowana z jednej warstwy komórek nabłonka jelitowego, która jest pokryta ochronną warstwą śluzu z bytującą w nim mikrobiotą. Pod nabłonkiem znajdują się komórki m.in. układu chłonnego, nerwowego, krwionośnego czy immunologicznego. 

 

DYSBIOZA JELITOWA – LECZENIE

 

To, co można zrobić, by pomóc pacjentowi w leczeniu dysbiozy, to bazowanie na jego indywidualnej sytuacji zdrowotnej. Jeśli pacjent ma konkretny zestaw chorób lub zaburzeń, a my posiadamy znaczny zakres wiedzy związany z tym, czym zwykle charakteryzuje się mikrobiota jelitowa takich osób, dysponujemy wynikami badań diagnostycznych, możemy stosunkowo skutecznie pomagać. 

 

Idzie to oczywiście w parze z rekomendacjami dietetycznymi i związanymi ze stylem życia oraz odpowiednią suplementacją, w tym probiotykoterapią. 

 

Dobrym przykładem jednostki chorobowej przebiegającej z dysbiozą jelitową jest zespół jelita nadwrażliwego (ZJN). Dysponujemy wiedzą (dzięki badaniom klinicznym), jakie szczepy probiotyczne mogą pomóc takim pacjentom przywrócić komfort życia (zredukować bóle brzucha, wzdęcia, gazy, biegunki/zaparcia), ale też jaka dieta jest dla nich korzystna (dieta low FODMAP). 

 

U pacjentów z ZJN sprawdzi się świetnie probiotyk Sanprobi IBS, zawierający szczep bakteryjny Lactobacillus plantarum 299v, który ma szeroko udokumentowane działanie kliniczne. Pisałam o tym szczepie w kontekście poprawy wchłaniania żelaza z diety. Jeśli masz niedobory żelaza polecam Ci artykuł o diecie wspierającej wchłanianie tego składnika. 

 

 

 

Innym przykładem może być insulinooporność czy zespół policystycznych jajników PCOS, które omawiałam w poniższych artykułach. 

 

https://kreatorniazmian.pl/probiotyki-w-pcos/

 

https://kreatorniazmian.pl/probiotyki-w-insulinoopornosci-czy-i-jakie-probiotyki-wspieraja-redukcje-insulinoopornosci/

 

Dzięki badaniom naukowym wiemy, jak może “wyglądać” częściowo dysbiotyczna mikrobiota jelitowa w tych przypadkach i zaproponować odpowiednią probiotykoterapię, która będzie wsparciem dla diety. W insulinooporności pomoże Sanprobi Barrier, a w PCOS Sanprobi Super Formula. 

 

Oczywiście leczenie dysbiozy jelitowej  to nie tylko kwestia probiotykoterapii, ale przede wszystkim zmian w zakresie stosowanych leków, suplementów, diety, rytmu okołodobowego, redukcji stresy czy aktywności ruchowej. 

 

JAKA DIETA WSPIERA PRAWIDŁOWĄ MIKROBIOTĘ JELITOWĄ, SZCZEGÓLNIE JEŚLI MAMY DYSBIOZĘ? 

 

Zawsze należy wyjść od indywidualnej sytuacji zdrowotnej danej osoby, a także indywidualnej tolerancji produktów żywnościowych. To, że papryka jest zdrowa i pyszna, nie znaczy, że każda osoba może ją spożywać bez np. dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. 

 

Dlatego dieta powinna być dostosowana do danej osoby, jej stanu zdrowia, preferencji i tolerancji produktów. Gdybym jednak miała odpowiedzieć zbiorczo, jaka dieta sprzyja prawidłowej mikrobiocie jelitowej, to polecałabym korzystanie z dobrodziejstw diety śródziemnomorskiej. 

 

Wiele badań naukowych wskazuje na to, że właśnie taka dieta jest  jednym z najkorzystniejszych modeli żywieniowych, wspierających prawidłową, korzystną mikrobiotę jelitową. 

 

Charakteryzuje się ona spożyciem dużej liczby warzyw, owoców, nasion, orzechów, strączków, dobrej jakości produktów białkowych (z ryb, chudego nabiału i mięsa), dobrej jakości tłuszczów (oliwy, orzechów, nasion, ryb), niewielkim spożyciem produktów, takich jak czerwone mięso czy słodycze. Nie bez znaczenia są także spożycie odpowiedniej ilości wody, wykorzystanie w kuchni ziół i przypraw. Dieta ta zakłada też umiarkowane spożycie czerwonego wina dobrej jakości do posiłków. 

 

Źródło: Żywienie w zaburzeniach mikrobioty jelitowej, redakcja naukowa Ewa Stachowska, PZWL, 2021

 

PODSUMOWANIE

 

Dysbioza jelitowa jest brakiem równowagi jakościowej i ilościowej drobnoustrojów bytujących w naszych jelitach. Powoduje szereg nieprzyjemnych dolegliwości, które znacząco obniżają komfort życia pacjentów. Może prowadzić także do wielu chorób. 

 

Leczenie dysbiotycznej mikrobioty jelitowej, w zależności od wyjściowego stanu zdrowia danej osoby, polega na połączeniu wielu elementów: diety, redukcji stresu, zadbania o sen i jego jakość, zastosowania suplementacji i dobranych indywidualnie probiotyków oraz wdrożenia ulubionej aktywności ruchowej. 

 

Artykuł powstał we współpracy z marką Sanprobi.

 

BIBLIOGRAFIA

 

1. Kujawa-Szewieczek A., The Effect of Lactobacillus plantarum 299v on the Incidence of Clostridium difficile Infection in High Risk Patients Treated with Antibiotics, „Nutrients”, 7, no. 12 (December 4, 2015), s. 10179-10188. doi: 10.3390/nu7125526.
2. Mirosława Gałęcka, Anna M. Basińska, Anna Bartnicka Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego; Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59 51
3. DeGruttola AK, Low D, Mizoguchi A, Mizoguchi E. Current Understanding of Dysbiosis in Disease in Human and Animal Models. Inflamm Bowel Dis. 2016;22(5):1137-1150. 
4. Dworzańsk T i wsp. Rola mikrobioty jelitowej w zespole jelita nadwrażliwego. Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 215-226
5. Żywienie w zaburzeniach mikrobioty jelitowej, redakcja naukowa Ewa Stachowska, PZWL, 2021