Stłuszczenie wątroby, czyli w języku medycznym: stłuszczeniowa choroba wątroby o podłożu metabolicznym (MASLD), dawniej nazywana niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby (NAFLD), dotyka około 25-30% osób dorosłych na całym świecie i około 10% dzieci i nastolatków.

W chwili, kiedy powstaje ten artykuł, czyli w czerwcu 2024 roku, nie istnieje żadne oficjalne leczenie chirurgiczne lub farmakologiczne, za pomocą którego można wyleczyć MASLD.

Nie ma leków dedykowanych dla stłuszczenia wątroby. Jest to choroba, która wg obszernej literatury naukowej, zwłaszcza w początkowych stadiach, jest całkowicie odwracalna za pomocą modyfikacji w zakresie diety oraz stylu życia.

Poprzednie artykuły w tym temacie:

NIE MA LEKU ANI ZABIEGU MEDYCZNEGO, KTÓRY WYCOFA STŁUSZCZENIE WĄTROBY

Oczywiście istnieją protokoły i rekomendacje do zastosowania leków u osób ze stłuszczeniem wątroby, ale postępowanie różni się u pacjentów w zależności od ich indywidualnej sytuacji zdrowotnej. Wynika to m.in. ze współwystępowania chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego, chorób endokrynologicznych, chorób nerek czy cukrzycy typu 2.

Do stosowanych najczęściej leków wspierających, jeśli istnieje taka konieczność związana ze stanem zdrowia, należą m.in. statyny (używane w przypadku zaburzeń lipidowych) czy metformina (lek stosowany w cukrzycy) oraz bardziej specyficzne leki jak pioglitazon.

źródlo: https://podyplomie.pl/medycyna/23439,stluszczenie-watroby-diagnostyka-i-leczenie?page=5

Poniekąd “lekiem” stosowanym w leczeniu zapalnej formy stłuszczenia wątroby (NASH) jest witamina E (stosowana w wysokich dawkach), z wcześniejszym rozważeniem działań niepożądanych, a także sprawdzeniem, czy u pacjenta nie ma zwiększonego ryzyka rozwoju prostaty. Nie u każdego można zastosować takie leczenie.

Celem tego artykułu nie jest jednak omówienie potencjalnie stosowanych leków, które zaleca lekarz, ale przedstawienie najkorzystniejszej terapii, którą jest wspomniana modyfikacja diety i stylu życia. Można powiedzieć, że to właśnie ona jest “lekiem/tabletką” leczącą stłuszczenie wątroby.

W związku z tym omawiam tu cele leczenia dietoterapeutycznego, tak by ostatecznie pomóc zrozumieć zalecenia żywieniowe i te związane ze stylem życia, które przedstawię w kolejnym artykule: 7 kroków do wycofania stłuszczenia wątroby.

LECZENIE STŁUSZCZENIA WĄTROBY – NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI, KTÓRE NALEŻY WZIĄĆ POD UWAGĘ

Przy leczeniu MASLD należy wziąć pod uwagę kilka bardzo ważnych czynników.

Należą do nich:

Indywidualny stan zdrowia pacjenta oraz współwystępujące zaburzenia metaboliczne i choroby, np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe, dyslipidemia, insulinooporność, choroby endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, PCOS), choroby nerek lub jakiekolwiek inne choroby.
Możliwości trawienne i dolegliwości żołądkowo-jelitowe pacjenta – inaczej przebiegać będzie dietoterapia i suplementacja u osoby bez. zespołu jelita nadwrażliwego (IBS), a inaczej u osoby, która raczej nie ma żadnych dolegliwości z przewodu pokarmowego.
Stan psychiczny i zdiagnozowane choroby psychiczne – we współczesnym świecie, w którym tak wiele osób choruje na depresję, zaburzenia lękowe, kompulsywno-obsesyjne i inne, inaczej będzie przebiegał proces wprowadzania zmian w diecie i aktywności ruchowej u osoby o dużych zasobach psychicznych niż u takiej, która ich nie ma lub są one bardzo małe.
Aktualna masa ciała pacjenta i historia z tym związana. Choroba otyłościowa jest chorobą bardzo kompleksową. U nawet 80% osób z chorobą otyłościową diagnozuje się stłuszczoną wątrobę. Nie jest kwestią fatfobiczną informowanie pacjentów, że redukcja masy ciała jest najważniejszym elementem leczenia, a w wielu przypadkach zmniejszenie masy ciała nawet o 3-5% daje wymierne korzyści, a przy redukcji o 7-10% pozwala niejednokrotnie wycofać stłuszczenie, a nawet zwłóknienie wątroby. Jednocześnie edukacja i wsparcie pacjenta powinno być oparte na wiedzy, empatii i szerokim wsparciu, a nie sformułowaniu “proszę zastosować dietę MŻ”, “jeść mniej i więcej się ruszać” lub rzuceniu od niechcenia “proszę schudnąć”.
Współwystępowanie ze stłuszczoną wątrobą zaburzeń odżywiania: bulimii, zespołu nocnego jedzenia, jedzenia kompulsywnego, jedzenia emocjonalnego. W Zaleceniach Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD z 2019 roku można przeczytać o konieczności identyfikacji takich pacjentów i objęcia ich pomocą psychologiczną. Podobnie jak w przypadku osób z chorobą otyłościową, gdzie wsparcie psychologiczne może pomóc w identyfikacji m.in. przyczyn dodatniego bilansu energetycznego. Jednocześnie wsparcie psychologiczne ma ogromne znaczenie dla podtrzymywania motywacji pacjentów, odnajdywania trudnych mechanizmów, w jaki dana osoba próbuje sobie radzić z różnymi emocjami i nastrojem za pomocą jedzenia itd.

Grupa Ekspertów zaznacza, że w przypadku osób z chorobą otyłościową warto rozważyć również leczenie farmakologiczne, a w przypadu pacjentów z BMI > 35, którzy nie reagują na modyfikacje w zakresie diety i stylu życia oraz farmakoterapię, operację bariatryczną.

Szacuje się bowiem, że nawet 95% pacjentów z otyłością olbrzymią (BMI > 40), którzy poddają się operacji bariatrycznej, ma MASLD.

Warto wiedzieć, że operacja bariatryczna jest w Polsce refundowana, natomiast leczenie farmakologiczne niestety nie (stan na czerwiec 2024 r.). Może to prowadzić do sytuacji, w której ze względu na wysoki koszt leczenia farmakologicznego (kilkaset złotych miesięcznie przez minimum 6-12 miesięcy, a często dłużej) wielu pacjentów nie rozważy nawet takiej możliwości.

Brak refundacji leczenie farmakologicznego to ogromny problem, który powinien być jak najszybciej rozwiązany przez NFZ. Zastosowanie leków może pomóc szczególnie tym pacjentom u których występuje głębokie zaburzenie odczuwania głodu i sytości poposiłkowej, którego nie udaje się uregulować m.in. modyfikacjami w diecie i odpowiednią kompozycją posiłków.

CEL LECZENIA STŁUSZCZENIA WĄTROBY

Oczywiście celem leczenia prostego stłuszczenia wątroby (MASLF/MAFLD) jest m.in.:

zmniejszenie ryzyka progresji choroby do NASH, czyli niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby,
uniknięcie zaawansowanego włóknienia, a następnie marskości tego narządu,
a w konsekwencji konieczności przeszczepu wątroby lub rozwinięcia raka wątrobowokomórkowego.

Jednocześnie wiemy, że pozbycie się stłuszczenia wątroby zmniejsza ryzyko rozwoju chorób nerek, chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Innymi słowy, zmniejszamy ryzyko wystąpienia chorób, które najczęściej przyczyniają się do śmierci ludzi w Polsce i na całym świecie. Taki pokrótce jest cel medyczny.

Cel przyziemny, ludzki, a na pewno bardziej obrazowy, nazwałabym: “wyganianiem tłuszczu z wątroby”🙂

Można sobie wyobrazić wątrobę jako magazyn, w którym upakowane są pełne pudła tłuszczu. Żeby opróżnić magazyn, potrzebujemy te wszystkie nadmiarowe pudła wynieść ze środka. Ot, taki mamy cel w kontekście cofania stłuszczenia wątroby, szczególnie w początkowym stadiach, gdzie nie doszło do zaawansowanego włóknienia narządu i rozwinięcia NASH.

Swoją drogą włóknienie można wyobrazić sobie jak bliznowacenie. Blizny to blizny. Kto jakąś ma, ten wie, że zlikwidować się jej nie da. Zaawansowanego włóknienia też nie można cofnąć całkowicie, ale małe i umiarkowane włóknienie już tak.

Dlatego w chorobie stłuszczeniowej wątroby o podłożu metabolicznym kluczowe sąt jak najszybsza diagnostyka i rozpoznanie.

JAK WYGONIĆ NADMIAR TŁUSZCZU Z WĄTROBY?

Dla przypomnienia:

↳1. stopień stłuszczenia wątroby MAFLD diagnozuje się w momencie, kiedy obecność wakuoli tłuszczu widoczna jest w około 5% hepatocytów (komórek wątroby), czyli ok 5% wątroby jest otłuszczone. Na tym etapie trzeba byłoby wykonać np. elastografię, by dokonać rozpoznania. USG nie uchwyci takich zmian, stłuszczenie 1. stopnia bardzo rzadko jest diagnozowane.

↳2. stopień stłuszczenia obserwuje się w nacieczeniu tłuszczem od 33% do 66% hepatocytów (to właśnie ten 2. stopień stłuszczenia jest najczęściej widoczny w USG). Jeśli więc USG potwierdziło stłuszczenie wątroby, to możesz mieć pewność, że jest ono większe niż 30%.

↳3. stopień stłuszczenia to obecność stłuszczenia hepatocytów w więcej niż 66%.

W zależności od stopnia rozwinięcia choroby możemy mieć więcej lub mniej “paczek tłuszczu do wyniesienia z wątroby”. Będzie się to także przekładało na czas, w którym jesteśmy w stanie cofnąć stłuszczenie. Nie dzieje się to w ciągu kilku dni, ale w zależności od zaawansowania trwa od 3 do około 12 miesięcy. W praktyce gabinetowej stłuszczenie 2. stopnia udawało się cofnąć w około 3 do 9 miesięcy przy odpowiednim zaangażowaniu danej osoby i w zależności od jej początkowego stanu zdrowia.

Nadmiaru tłuszczu z wątroby możemy pozbyć się na kilka sposobów. Wykorzystuje się do tego solidne podstawy naukowe, w tym wiedzę o anatomii i fizjologii, które jako dietetyk ubieram tu w różne triki, porady, proste strategie do wdrożenia i ciekawostki.

Wszystkie działania osadzają się jednak na modyfikacji diety i stylu życia, czyli tym, co rekomendują wszystkie najważniejsze towarzystwa polskie i światowe – Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN), Asian Pacific Association for the Study of the Liver (APASL) i American Association for the Study of Liver Diseases (AASLD) – zajmujące się tworzeniem algorytmów postępowania w MASLD.

W dużym uproszczeniu, gdy piszę o “wynoszeniu paczek tłuszczu” z magazynu, jakim jest wątroba, mam na myśli mobilizację organizmu w taki sposób, by inicjował procesy, które pozwalają pobierać tłuszcz z wątroby i go używać/przetwarzać/utylizować, a nie dodatkowo odkładać w tym narządzie.

Sprawa jednak nie jest taka prosta, ponieważ nie istnieją sposoby, by organizm pobierał tkankę tłuszczową tylko z jednego miejsca, bo my mamy takie życzenie 🙂 Gdy zmniejszamy procentową zawartość tkanki tłuszczowej w naszym organizmie, czerpie on z różnych obszarów, gdzie jest jej za dużo (brzuch, okolice wątroby, uda, ramiona, twarz itd).

Z pewnością pewne predyspozycje w budowie ciała i obszarach, w którym tłuszcz się kumuluje, mają znacznie (sylwetka typu jabłko czy gruszka), ale co do zasady mobilizacja “spalania” nadmiaru tkanki tłuszczowej jest raczej całościowa, obejmuje cały organizm, a nie tylko dany narząd. Warto o tym pamiętać.

Co nie znaczy, że niektóre strategie żywieniowe i suplementacyjnie, nie mają działania wspierającego, niejako przyspieszającego/ułatwiającego skuteczne opróżnianie wątroby z nadmiaru tkanki tłuszczowej. Do kilku z nich należą m.in. zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych jednonienasyconych (MUFA), obecnych np. oliwie oraz wprowadzenie suplementacji kwasami omega-3.

STRATEGIE “ODTŁUSZCZANIA” WĄTROBY, CZYLI OPRÓŻNIANIA MAGAZYNU WĄTROBOWEGO Z NADMIAROWYCH PACZEK TŁUSZCZU

Poniższe strategie ubieram w strój przystępności, tak, by łatwo było zrozumieć, co konkretnie daje realne rezultaty w MASLD. Mają one podstawy naukowe, a publikacje są zawarte w bibliografii. Przy niektórych podpunktach wskazuję kontekst danej strategii, by później lepiej rozumieć zalecenia żywieniowe.

Strategie pozbywania się tłuszczu z wątroby

1. Redukcja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością

Redukcja masy ciała już o 3-5% u osób z BMI > 25 wpływa na zmniejszenie stłuszczenia wątroby.

W badaniach klinicznych, w których zastosowano dietę o obniżonej kaloryczności, zmniejszenie masy ciała o 7-10% było najskuteczniejszym sposobem leczenia MASLD/NASH oraz zwłóknienia. Przy czym utrata powyżej 10% masy ciała wiązała się z największą zmianą związaną z cofaniem zwłókniania.

Ważne jest jednak podkreślenie faktu, że część badań, z którymi się zetknęłam, wskazywała na pozytywne działanie samej kompozycji diety, bez utraty kilogramów (szczególnie u osób bez nadwagi).

Redukcja masy ciała na wielu poziomach sprzyja zdrowiu metabolicznemu. Kiedy chudniemy, to po prostu pozbywamy się tłuszczu, zostaje on pobierany m.in. z wątroby, czyli wynosimy paczki z jego zawartością z magazynu. Zmniejszamy również stan zapalny, regulujemy działanie hormonów odpowiedzialnych za odczuwanie głodu i sytości, gospodarkę glukozowo-insulinową i wiele więcej.

Są różne metody redukcji masy ciała, ile ludzi tyle sposobów. Chcę jednak podkreślić, że w przypadku diety redukcyjnej najważniejsze jest jej dopasowanie do danej osoby. Tak by była ona możliwa do utrzymania przez dłuższy czas, a nie przez 1 do 2 tygodni.

Jeśli dieta redukcyjna, a więc dieta w której niezbędne jest zachowanie ujemnego bilansu energetycznego, czyli zużywanie mniej “energii” niż potrzebuje nasz organizm, będzie zbyt trudna, wymyślna, niedopasowana do stylu życia i preferencji smakowych danej osoby, wtedy nici z jej stosowania.

Oficjalne rekomendacje związane z zastosowaniem diety o obniżonej kaloryczności wskazują (w zależności od źródła), że powinna być ona zredukowana od 500 do 1000 kcal dziennie. O ile redukcja 500 kcal może być bezpieczna, o tyle zmniejszenie kaloryczności o 1000 kcal wg mnie jest absolutnym nieporozumieniem w kontekście pokrycia zapotrzebowania na składniki odżywcze w danej grupie pacjentów oraz zapewnienie im odpowiedniego nasycenia po posiłkach, by eliminować chociażby podjadanie.

Co więcej gwałtowne odchudzanie i zbyt szybka utrata kilogramów są niezależnym czynnikiem ryzyka wystąpienia stłuszczenia wątroby. Pośpiech nie jest tu wskazany, o wiele cenniejsze będzie umiarkowane, dostosowane do danej osoby tempo chudnięcia.

2. Wyeliminowanie insulinooporności i hiperglikemii

Są to kluczowe elementy terapii, w związku z tym, że to właśnie głównie insulinooporność prowadzi do stłuszczenia wątroby. O diecie w insulinooporności pisałam w oddzielnym artykule.

Źródło grafiki: https://depositphotos.com/pl/

3. Zmniejszenie dyslipidemii (zaburzeń w zakresie stężeń cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL, HDL i trójglicerydów)

Unormowanie parametrów lipidogramu sprzyja nie tylko remisji stłuszczenia, ale ma wpływ także na redukcję ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, udaru, cukrzycy typu 2, chorób demencyjnych.

Uogólniony stan zapalny sprzyja nieprawidłowościom w zakresie lipidogramu. Dodatkowo sam fakt posiadania nadwagi i otyłości predysponuje do niego. Czynników wpływających na takie zmiany jest wiele, ale zaplanowanie redukcji masy ciała, zastosowanie diety o niskim indeksie glikemicznym (należy do niej dieta śródziemnomorska) i o dużym potencjale przeciwzapalnym oraz antyoksydacyjnym wpływa najczęściej (ale nie zawsze!) na normalizację tych parametrów.

4. Zmniejszenie stanu zapalnego, który jest swoistego rodzaju pożarem w naszym organizmie

Przewlekły stan zapalny o niskim natężeniu, w świetle dzisiejszej wiedzy medycznej, stanowi podłoże większości chorób. Szacuje się, że około 75-90% chorób jest z nim związanych. Zarówno cukrzyca, jak i choroby sercowo-naczyniowe, depresja, choroby o podłożu autoimmunologicznym, PCOS, otyłość i wiele innych.

Czym jest stan zapalny i jaki ma związek ze stłuszczeniową chorobą wątroby o podłożu metabolicznym (MASLD)?

Warto wiedzieć, że reakcja zapalna organizmu jest naturalna i występuje w wielu sytuacjach o których nie myślimy m.in. przy ukąszeniu owada, powstającym pryszczu, w wyniku zakażenia chorobą wirusową lub bakteryjną, w alergii, czy po wyrwaniu zęba.

Wydzielane w trakcie reakcji zapalnej mediatory stanu zapalnego m.in. interleukiny, białka dopełniacza, kwas arachidonowy mają za zadanie wywołać jakiś objaw np. podwyższoną temperaturę, zaczerwienienie, obrzęk, ból. To sposób na poinformowanie nas o “problemie” ale też element samoleczenia, przywrócenie organizmowi równowagi.

Problem pojawia się wtedy, kiedy stan zapalny jest przewlekły i trwa miesiącami lub latami. Możemy wtedy nie dostrzegać teoretycznie żadnych sygnałów, a spustoszenie w naszym ciele postępuje, bo nie dochodzi do jego wyciszania. Konsekwencje są bardzo poważne:

uszkodzenia mitochondriów,
nieustannie krążące we krwi czynniki drażniące, mające wpływ na każdy układ naszego ciała, w tym metabolizm, psychikę,
nasilenie stresu oksydacyjnego,
zapoczątkowanie procesów autoimmunologicznych,
powolna degradacja komórek wpływających na niewydolność tkanek/narządów do pełnienia swoich funkcji.

W stłuszczeniu wątroby to właśnie stan zapalny przyczynia się do postępującego włóknienia wątroby, czyli bliznowacenia tkanki tego narządu. Oznacza to, że nie może ona pełnić swoich funkcji.

W przypadku nadmiernej masy ciała tkanka tłuszczowa jest również źródłem takiego przewlekłego stanu zapalnego, ponieważ jako narząd wydzielniczy produkuje i uwalnia do krwi wiele drażniących związków o działaniu prozapalnym, m.in.:

cytokiny prozapalne,
rezystynę,
leptynę (w nadmiarze powoduje problemy z odbieraniem sygnałów o sytości i ma działanie prozapalne,
chemerynę.

Składniki diety mogą działać prozapalnie bądź przeciwzapalnie. Umiejętne ich dobieranie sprzyja wygaszaniu stanu zapalnego. Więcej napiszę o tym w kolejnym artykule o 7 krokach, które należy wprowadzić, by wycofać stłuszczenie wątroby.

5. Zmniejszenie stresu antyoksydacyjnego poprzez odpowiednią podaż antyoksydantów zawartych w żywności i suplementacji

To szczególnie ważne, ponieważ stres oksydacyjny promuje przejście z prostego stłuszczenia wątroby do postaci zapalnej choroby, czyli NASH. Stąd leczenie wysokimi dawkami witaminy E jest u niektórych pacjentów tak wysoce skuteczne. Witamina E jest bowiem silnym antyutleniaczem.

Wzrost reaktywnych form tlenu (ROS) w sytuacji dużego stresu oksydacyjnego, w konsekwencji powoduje utlenianie się tłuszczu, a to prowadzi do uszkodzenia hepatocytów (komórek wątroby) i stanu zapalnego z ostatecznym postępującym włóknieniem wątroby.

Warto też przypomnieć, że ROS sprzyjają oporności komórek wątroby na insulinę (wzmagają insulinooporność wątrobową). Oznacza to mniej więcej tyle, że wątroba będzie nadal gromadzić tłuszcz w sobie, będzie podatna na to gromadzenie, a to z kolei prowadzić może do martwicy tego narządu.

U pacjentów ze zdiagnozowanym NASH obserwuje się obniżone stężenia bardzo ważnych dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania antyoksydantów, m.in. glutationu, witaminy E i witaminy A.

6. Zwiększenie aktywności fizycznej

Korzyści w tym zakresie są wielokierunkowe. Aktywność ruchowa pomaga oczywiście zredukować masę ciała, ale nie tylko.

Ruch wpływa m.in.

na uregulowanie cukru we krwi,
pozbycie się insulinooporności (uwrażliwianie tkanek na ten hormon i lepszy wychwyt glukozy),
pomaga produkować neuroprzekaźniki odpowiadające za lepszy nastrój i skuteczniejsze radzenie sobie ze stresem,
na zwiększenie produkcji (na poziomie biologicznym) najsilniejszego przeciwutleniacza w naszym organizmie, czyli glutationu..

I to jest coś absolutnie magicznego! Glutation jest jednym z najważniejszych składników naszego organizmu, który wspiera detoksykację wątrobową. Do glutationu “przyczepiają” się różne toksyny, metale ciężkie, które są następnie przenoszone do żółci i wydalane z kałem.

Co ciekawe, polecany i znany wszystkim ostropest plamisty, stosowany w celu wsparcia terapii chorób wątroby, również wpływa na większą produkcję glutationu!

Ważne:

Aktywność ruchowa jest szalenie istotnym elementem leczenia stłuszczenia wątroby, niezależnie od masy ciała. Coraz więcej osób szczupłych ma stłuszczoną wątrobę tzw. lean MAFLD.

U takich osób celem terapii nie jest redukcja masy ciała, ale poprawa parametrów metabolicznych i zmiana w zakresie diety oraz stylu życia. Osiąga się to w szczególności zmianą kompozycji diety (m.in. poprzez zwiększenie spożycia tłuszczów omega-3 i jednonienasyconych z oliwy, wyeliminowanie podjadania), wprowadzaniem prozdrowotnych nawyków, ale, też mobilizacją tłuszczu trzewnego, który nie jest widoczny u takich osób, a może być problematyczny. Skuteczne są treningi oporowe (siłowe) i takie są rekomendowane w wytycznych Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN).

Osoby określane jako “skinny fat”, czyli “szczupły otyły” mogą mieć prawidłową wartość BMI, ale zbyt wysoką zawartość tłuszczu w organizmie, szczególnie tłuszczu okalającego narządy wewnętrzne. Aktywność ruchowa pomaga zmobilizować “pozbywanie się takiego tłuszczu poprawiając parametry metaboliczne, kondycję danej osoby i rokowania zdrowotne.

7. Zadbanie o odpowiednio długi sen wysokiej jakości

Zbyt krótki sen o niskiej jakości jest niezależnym czynnikiem rozwoju stłuszczeniowej choroby wątroby. Co więcej, osoby ze stłuszczeniem wątroby mogą mieć problemy z nocnym wybudzaniem się, jakość snu jest gorsza, dużo częściej zasypiają późno i jednocześnie obserwuje się ich zwiększoną senność w ciągu dnia. Może być to także powiązane ze współwystępująca insulinoopornością.

W jednej z cytowanych prac autorzy zasygnalizowali, że odpowiednia pora spożycia kolacji może być kluczowa w kontekście terapii MAFLD i wsparcia odpowiedniego rytmu okołodobowego. Zbyt późno jedzone posiłki nie sprzyjają dobrej regeneracji w nocy.

Ciekawe jest także to, że osoby, które mają problemy z wątrobą, w tym stłuszczenie wątroby, mogą wybudzać się w nocy między 1., a 3. w nocy, kiedy wg TCM jest to pora aktywności tego narządu. I choć nie jest to jedyny powód wybudzeń o takiej porze, to muszę przyznać – co mnie zaskakuje – część pacjentów obserwuje u siebie taki objaw.

⇒⇒ Przeczytaj o innych, nieoczywistych i zaskakujących objawach chorej wątroby

8. Wsparcie wątroby w pełnieniu swoich kluczowych funkcji dzięki odżywczej diecie i suplementacji

Wątroba potrzebuje szeregu różnych składników odżywczych, by móc pracować w sposób optymalny i pełnić funkcje wspierające nasze zdrowie. Bez wielu kluczowych składników, jak witaminy B2, B6, B3, B12, kwas foliowy, metionina, cholina, selen, molibden, witamina C itd., zachodzenie niektórych procesów jest niemożliwe lub niewystarczające. Ścieżki zapasowe, które posiada organizm, nie są niestety wystarczająco wydajne.

Dlatego odżywcza dieta będzie pełniła tak ważną funkcję we wsparciu wątroby, a suplementacja pozwala na uzupełnienie potencjalnych niedoborowych składników, pomagając wątrobie działać optymalnie. Suplementacyjne wsparcie wątroby powinno być zawsze dobrane indywidualnie. Istnieją natomiast takie niemal pewniki, które sprawdzą się u każdego, m.in. sylimaryna (ostropest plamisty), kwasy omega-3, witamina E (w dawkach mniejszych niż te, które mogą wywołać działania niepożądane lub zwiększać ryzyko raka prostaty), kurkumina, probiotyki (np. Sanprobi 4Enteric), synbiotyki, resweratrol, cholina i wiele innych (w tym odpowiednio dobrane mieszanki ziołowe).

PODSUMOWANIE

Nie ma żadnego dedykowanego leku ani zabiegu chirurgicznego, który leczy stłuszczenie wątroby. Oficjalne wytyczne mówią o tym, że najważniejszymi elementami leczenia jest dietoterapia i zmiany w zakresie stylu życia (ruch, sen, redukcja stresu). To darmowe i przyjazne leczenie, bez skutków ubocznych, które nie tylko cofa stłuszczenie, ale wielopłaszczyznowo wspiera nasze zdrowie.

Do elementów skutecznej strategii wycofywania stłuszczenia wątroby należą: redukcja masy ciała, zwiększenie aktywności ruchowej, poprawa jakości snu, lepsze radzenie sobie ze stresem, poprawa kompozycji diety poprzez dobór odpowiednich produktów i wykształcanie wspierających nawyków. Co dokładnie zrobić i dlaczego przeczytasz w kolejnym artykule: 7 kroków do pozbycia się stłuszczenia wątroby.