Zgaga to piekące uczucie w klatce piersiowej, któremu może towarzyszyć gorzki posmak w ustach. Sprzyja jej szybkie tempo życia, które nieraz prowadzi do odsuwania prawidłowych nawyków na boczny tor. Uregulowanie elementów takich jak częstotliwość, ilość i jakość posiłków może znacząco poprawić komfort codziennego życia, kolejne elementy będą wpływać na jeszcze większą poprawę. Jeśli zgaga to problem, który Cię dotyczy, sprawdź jak możesz pomóc sobie i dobremu samopoczuciu. Poniżej znajdziesz to, co powinieneś wiedzieć na temat tego palącego problemu.
ANATOMIA PRZEŁYKU
Przełyk stanowi przewód łączący jamę ustną z żołądkiem. Zbudowany jest z mięśni, których zadaniem jest transport żywności do żołądka. Po pokonaniu tej drogi, pożywienie zabezpieczane jest przed cofaniem się do przełyku za pomocą mięśni okrężnych zlokalizowanych w miejscu połączenia żołądka i przełyku – dolnego zwieracza przełyku. Różnica ciśnienia występująca w przeponie (mięśniu oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej), również przyczynia się do utrzymywania pokarmowej w żołądku.
W żołądku znajduje się pokarm oraz kwas i enzymy inicjujące trawienie (przede wszystkim pepsyna). W celu zabezpieczenia przed ewentualnym zapaleniem, w ścianie żołądka występują specjalne komórki produkujące substancje o działaniu ochronnym. Ściana przełyku nie posiada takiego zabezpieczenia, dlatego jeśli treść żołądkowa ulega cofnięciu, może to powodować jej zapalenie oraz uszkodzenie.
źródło grafiki: www.naturopathiccurrents.com
ZGAGA – PRZYCZYNY
U niektórych osób dolny zwieracz przełyku może nie funkcjonować właściwie lub być osłabiony. Powoduje to zarzucanie treści pokarmowej z żołądka z powrotem do przełyku. Kwasy żołądkowe mogą podrażniać przełyk i wywoływać objawy zgagi. Taki przypadek nazywany jest refluksem żołądkowo-przełykowym. Poza problemami strukturalnymi czy zaburzeniami motoryki przełyku, czynniki ryzyka obejmują także te, które przyczyniają się do nadprodukcji kwasu w żołądku. Mogą do nich należeć niektóre pokarmy i napoje, a także leki bez recepty.
Do przykładowych produktów nasilających objawy należą:
- alkohol (bezpośredni toksyczny wpływ na błonę śluzową przełyku, i/lub obniżanie napięcia dolnego zwieracza przełyku),
- kofeina,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (m.in. ibuprofen, naproksen, aspiryna),
- napoje gazowane (zarówno woda jak i słodkie napoje),
- soki takie jak grejpfrutowy, pomarańczowy, ananasowy,
- mięta,
- owoce cytrusowe,
- cebula i warzywa cebulowe (szczypiorek, czosnek, por),
- pomidory i przetwory pomidorowe,
- produkty tłuste, ciężkostrawne: wędzone, marynowane, pikantne, solone, smażone, duszone z obsmażaniem, mocne rosoły i esencjonalne buliony (na wywarze z kości, tłustych mięs),
- czekolada i wyroby czekoladowe, kremowe ciasta, torty, ciasto francuskie.
Dodatkowo objawy mogą pojawiać się na skutek:
- ciąży, podczas której podnosi się stężenie progesteronu, przyczyniające się do obniżenia napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz wzrasta ciśnienie wewnątrzbrzuszne,
- przepukliny rozworu przełykowego – gdy część żołądka wysuwa się przez rozwór przełykowy przepony z jamy brzusznej do klatki piersiowej. Może być bezobjawowa lub dawać objawy takie jak zgaga czy ból w nadbrzuszu,
źródło grafiki: www.krokdozdrowia.pl
- palenia tytoniu, które może osłabiać napięcie dolnego zwieracza przełyku, prowadząc do zarzucania treści pokarmowej. Ponadto obniża ono sekrecję dwuwęglanów ze śliną, które to odpowiadają za neutralizowanie pH w przełyku, wydłużając tym samym czas ekspozycji ściany przełyku na kwasy,
- stresu i silnych emocji, które mogą nasilać objawy lub przyczyniać się do ich wystąpienia,
- nadwagi i otyłości (szczególnie otyłości brzusznej), ponieważ nadmierna masa ciała wiąże się ze wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego, co może nasilać dolegliwość. U otyłych osób często występują również zaburzenia w motoryce przełyku, obniżenie napięcia w obrębie dolnego zwieracza przełyku i upośledzone mechanizmy neutralizacji pH w przełyku,
- leżenia natychmiast po posiłku – zaleca się aby bezpośrednio po jedzeniu nie przyjmować pozycji leżącej. W czasie snu i odpoczynku warto również unieść wezgłowie łóżka, co sprzyja prawidłowemu oczyszczaniu przełyku. Dodatkowo zaobserwowano, że leżenie na lewym boku sprzyja obniżeniu występowania refluksu żołądkowo-przełykowego (w tej pozycji połączenie żołądku z przełykiem znajduje się powyżej poziomu soku żołądkowego).
OBJAWY
W chorobie refluksowej przełyku zgaga jest objawem. Kwas żołądkowy podrażnia ścianę przełyku wywołując ból. Może być odczuwany jako palące uczucie za mostkiem, skurcz lub ostry ból. Ból może występować w dolnej części klatki piersiowej lub promieniować do tylnej części gardła i współwystępować z odczuwaniem gorzkiego posmaku. Refluks pojawiający się w obrębie krtani może powodować epizody kaszlu lub chrypę.
Dużo osób sporadycznie doświadcza zgagi, nie musi to od razu oznaczać choroby refluksowej. Jeśli jednak zgaga pojawia się często (co najmniej raz w tygodniu), warto skonsultować się z lekarzem. Przewlekły refluks może powodować między innymi komplikacje takie jak uszkodzenie szkliwa zębów, zapalenie i wrzody przełyku, krwawienie z przełyku.
JAK ZAPOBIEGAĆ?
Przede wszystkim należy unikać czynników, które nasilają objawy, warto uwzględnić zmiany w stylu życia i nawykach żywieniowych:
• Pamiętaj o unikaniu produktów ciężkostrawnych, ostrych, tłustych:
– Niepolecane są potrawy typu żeberka, grillowana karkówka, kotlety panierowane, placki ziemniaczane, pikantna pomidorowa salsa, krążki cebulowe, zupa grochowa, żurek, Fast-food czy kremy i ciasta czekoladowe, zrezygnuj także z serów żółtych, śmietany, produktów wędzonych, marynowanych, cytrusów, pomidorów, chilli, octu, musztardy.
– Zaleca się dania gotowane w wodzie, na parze, pieczone w folii, rękawie, duszone bez obsmażania, składające się z delikatnych warzyw (np. sałata, marchew, buraczki, dynia, cukinia, świeży ogórek), chudego mięsa, twarogu, jogurtu naturalnego, drobnych kasz czy ryżu. Do przyprawiania najlepiej używać przypraw ziołowych (np. natka, bazylia, koperek, oregano, rozmaryn, estragon).
• Posiłki powinny być częstsze i mniejsze objętościowo: duża objętość spożywanych posiłków przyczynia się do rozciągania ścian żołądka i zmniejszenia napięcia zwieracza przełyku. Częstsze posiłki zabezpieczą przed kompensacją głodu w postaci dużych porcji.
• Warto zwrócić uwagę na atmosferę podczas jedzenia: pośpiech i stres mogą nasilać problem. Dokładne przeżuwanie powoduje, że spożywane produkty są lepiej strawne i nie stanowią takiego obciążenia jak połykane nerwowo duże kęsy. Warto celebrować posiłki w miłym towarzystwie, bez rozpraszaczy w tle (telewizja, praca, Internet).
• Ostatni posiłek nie powinien być spożywany później niż na 2-3 godziny przed snem: treść pokarmowa musi mieć czas na opuszczenie żołądka. Pozycja leżąca utrudnia oczyszczanie przełyku z zarzucanej treści (szczególnie u osób z przepukliną rozworu przełykowego).
• Warto unikać noszenia obcisłej odzieży, mocno ściśniętego paska, które również przyczyniają się do zwiększania ciśnienia w jamie brzusznej.
• Umiarkowana aktywność fizyczna ma pozytywne działanie na motorykę przewodu pokarmowego. Osoby z chorobą refluksową powinny natomiast unikać forsownych ćwiczeń (które mogą mieć działanie refluksogenne) oraz wysokiej aktywności bezpośrednio po posiłkach.
Przykłady potraw:
1. https://kreatorniazmian.pl/bezglutenowe-pulpety-drobiowe/
2. Krem z marchewki i batata (średni batat, duża marchewka, masło klarowane, bulion ugotowany na bazie włoszczyzny z dodatkiem ziela angielskiego i liścia laurowego, mleko kokosowe, pieprz ziołowy, pieprz czarny, sól).
Pokrojoną w kostkę marchew i batata podduś w garnku na odrobinie klarowanego masła, zalej bulionem i gotuj aż marchew będzie miękka. Wystudzoną zupę zblenduj na gładką masę, dodaj mleko kokosowe, lekko podgrzej i dopraw do smaku.
3. Pudding chia (1 dojrzały banan, 3 łyżki nasion chia, szklanka mleka krowiego lub roślinnego (200ml)).
Banana zblenduj razem z mlekiem, dodaj nasiona chia i dokładnie rozmieszaj, aby rozprowadziły się w całej zawartości naczynia. Wstaw na kilka godzin do lodówki aż pudding stężeje. Można podawać np. z nektarynką i ulubionymi orzechami :).
Gdy zgaga wystąpi, pomocne mogą być zioła np. prawoślaz, lipa, melisa, siemię lnianie (działanie wspomagające i osłaniające, głównie dzięki zawartości śluzów roślinnych) lub dostępne na rynku preparaty zobojętniające kwas żołądkowy. Pamiętaj jednak, jeśli zgaga występuje często, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który przeprowadzi diagnozę i dobierze odpowiednią metodę leczenia.
Małgorzata Cedro
