Insulinooporność jest stanem obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. O tym czym dokładnie jest oraz jak powstaje pisałam we wpisach „insulinooporność” oraz „mechanizmy powstawania insulinooporności. W dzisiejszym wpisie przybliżę tematykę diagnostyki insulinooporności. Jeśli interesuje Cię dieta w insulinooporności sprawdź wpis o diecie.
Insulinooporność można zbadać kilkoma metodami. Większość z nich nie jest używana do celów diagnostycznych na szeroką skalę ze względu m.in. na koszt czy trudność przeprowadzenia takiego badania. Mimo, że w tym wpisie przeczytasz prawdopodobnie o takich sposobach, które Cię naprawdę nie interesują, napisałam o nich celowo. Dlaczego? Przekonasz się na końcu tego wpisu więc proszę przeczytaj go z uwagą 🙂
INSULINOOPORNOŚĆ – DIAGNOSTYKA
METODA KLAMRY METABOLICZNEJ (EUGLIKEMICZNEJ)
Metoda uważana za tak zwany „złoty standard” diagnostyczny. Bardzo dokładne badanie, które nie sprawia większych problemów, w tym jest wysoce powtarzalne. Niestety bardzo drogie, pracochłonne, obciążające badanego, a także mało przydatne w celach szerokiej diagnostyki.
Metoda ta polega na oznaczeniu ilości glukozy jaka powinna zostać podana osobie badanej, aby ta mogła utrzymać stałą wartość glikemii w trakcie 120 minut wlewu insuliny. Jest to badanie możliwe do przeprowadzenia tylko w bardzo kontrolowanych warunkach doświadczalnych, pomiar insuliny dokonywany jest co 5 minut. W tym badaniu jest możliwe do uzyskania całkowite zablokowanie produkcji insuliny przez trzustkę oraz glukozy przez wątrobę.
TEST TOLERANCJI INSULINY
Badanie ma na celu ocenę insulinowrażliwości (jak wrażliwe są tkanki na insulinę) na podstawie ich reakcji na podaną insulinę z zewnątrz. Polega w uproszczeniu na tym, że osobie badanej podaje się insulinę, a następnie dokonuje pomiarów stężenie glukozy w surowicy krwi. U osób, które mają insulinooporność stężenie spada stosunkowo niewiele, natomiast u osób, które insulinooporności nie mają spada znacznie (poniżej 50% do wartości glikemii wyjściowej). Test ten może być zagrożeniem dla zdrowia badanego. Nie jest stosowany więc w szerokiej diagnostyce.
TEST SUPRESJI ENDOGENNEJ INSULINY
W teście tym blokuje się wydzielanie insuliny przez trzustkę poprzez podawanie badanemu adrenaliny i propranololu. Nie jest to szeroko rozpowszechniona metoda diagnostyczna.
WSPÓŁCZYNNIK INSULINEMIA/GLIKEMIA
Metoda ta zaliczana jest do tak zwanych metod pośrednich. Współczynnik obliczany jest jako iloraz stężenia insuliny i glukozy we krwi. Wartość większa niż 0,3 stanowi jasne wskazanie na insulinoopornośc. Matoda ta jest dosyć łatwa i możliwa do przeprowadzania na większą skalę natomiast jej ograniczeniem jest to, że zaburza wydzialenie insuliny endogennej (czyli tej która jest wydzielana przez trzustkę).
POZIOM GLUKOZY NA CZCZO I INSULINY NA CZCZO
Są to szeroko rozpowszechnione testy laboratoryjne, które mają szczególną wartość diagnostyczną w przypadku cukrzycy i wszystkich innych chorób związanych z metabolizmem węglowodanów. Badanie polega na oznaczeniu na czczo z krwi poziomu insuliny i glukozy. W zależności od wyników badań można diagnozować stan przedcukrzycowy, cukrzycę, hiperinsulinemię. Badania te są niezbędne by dokonać kalkulacji wskaźników służących do diagnozowania insulinooporności czyli HOMA-IR oraz QUCKI, o których napisałam w dalszej części tekstu.
TEST OBCIĄŻENIA GLUKOZĄ (OGTT) CZYLI TAK ZWANA KRZYWA CUKROWA + KRZYWA INSULINOWA
Badanie to nazywane jest też testem tolerancji glukozy i jego celem jest łatwe sprawdzenie jak organizm badanej osoby radzi sobie z przyjętą dawką węglowodanów. Badanie to jest bardzo łatwe do przeprowadzenia i rozpowszechnione, wykonuje go większość laboratoriów diagnostycznych. Wiele osób zna to badanie z uwagi na to, że jest przeprowadzane jako rutynowe wśród kobiet w ciąży, aby sprawdzić m.in. czy nie występują cukrzyca ciążowa.
W skrócie badanie polega na wypiciu na czczo roztworu zawierającego 50 lub 75g glukozy. W punkcie laboratoryjnym lub po prostu pobrania krwi pobierana jest krew do oznaczenia reakcji organizmu na wypitą ilość węglowodanów. Zazwyczaj krew pobierana jest w 1, 2 lub 3 punktach (punkt oznacza po prostu czas w którym pobrana jest krew do oznaczenia poziomy glukozy) np.
- 0 – oznacza pobranie na czczo
- 1h (60 minut)- oznacza pobranie po godzinie
- 2h (120 minut) – oznacza pobranie po 2 godzinach.
Czasem pobranie wykonuje się w 4 lub więcej punktach np. co 30 minut. W praktyce jest to bardzo czasochłonne, męczące i nie stosowane na szeroką skalę.
Najlepiej jeśli oznaczenie przeprowadzone jest minimum w 3 punktach to znaczy:
- na czczo przed wypiciem roztworu
- po godzinie od wypicia roztworu
- po 2 godzinach od wypicia roztworu.
W zależności od wyników pomiaru glukozy i insuliny na czczo oraz OGTT można diagnozować cukrzycę, stan przedcukrzycowy. Jeśli podczas badania jest również oznaczana tak zwana krzywa insulinowa (co zwykle ma miejsce) czyli pomiar insuliny w tych samych punktach co glukozy to dokonujemy diagnostyki insulinooporności. Krzywa cukrowa daje nam również informacje czy występuje u nas hipoglikemia czyli zbyt niski poziom glukozy we krwi (niższy niż poziom na czczo).
Te badania w komplecie dają dosyć dobry obraz jak nasz organizm radzi sobie z węglowodanami, jak reaguje na nie trzustka produkując insulinę, jakie są zależności między tymi parametrami. Występująca hipoglikemia będzie miała wpływ na zalecenia żywieniowe danej osoby, powoduje ona też szereg objawów jak np. senność na co dzień utrudniającą pracę.
Dla mnie jako dietetyka wyniki tych badań to dobre źródło informacji jak poważny jest stan mojego podopiecznego i na ile liberalne zalecenia żywieniowe mogę ułożyć. Dieta bowiem w insulinooporności zależy od tego jak „duża” ona jest czyli jak poważny jest stan danej osoby.
WSKAŹNIK HOMA-IR (ang. Homeostasis Model Assessment)
Wskaźnik ten jest matematycznym narzędziem lub modelem pomagającym diagnozować insulinooporność.
HOMA-IR oblicza się zgodnie ze wzorem:
[info_box title=”WZÓR HOMA-IR” image=”” animate=””]R= Insulinemia na czczo (mU/ml) x glikemia na czczo (mmol/l)/22,5
R- wskaźnik HOMA-IR
Zgodnie z niektórymi publikacjami wartość R>0,91 ± 0,38 oznacza insulinooporność.
[/info_box]
[alert style=”warning”]
Jak widzisz, aby dokonać diagnostyki insulinooporności przy użyciu wskaźnika HOMA-IR musisz zrobić poniższe badania:
- insulina na czczo
- glukoza na czczo.
[/alert]
Tu warto nadmienić, że ilu lekarzy tyle teorii na temat tego przy jakiej wartości rozpoczyna się insulinooporność. Niektórzy twierdzą, że wartość R=1 lub więcej już na nią wskazuje, niezależnie czy powiemy o insulinoooporności pochodzenia obwodowego czy wątrobowego. Inni, że dopiero R=2 i więcej.
Moim zdaniem insulinooporność ma miejsce przy wartości powyżej 1 i im niższa wartość insulinooporności według wskaźnika HOMA-IR tym łatwiej osiągnąć rezultaty dietą i aktywnośćią fizyczną. Przychodzą po prostu szybciej, dieta można być też nieco bardziej „liberalna”. W przypadku wyższych wskaźników może być nieco trudniej, ale nie jest to niemożliwe. Poza tym warto nadmienić, że przy R=1 – moja praktyka dietetyczna wskazuje, że rozwijają się już lub istnieją w mniejszym lub większym stopniu typowe objawy insulinooporności. O których przeczytać będzie można w jednym z kolejnych wpisów.
To co jednak ważne w kontekście diety w insulinooporności, to im wyższe wartości R czyli wskaźnika HOMA-IR tym dieta musi być bardziej restrykcyjna, by przywracać organizm do równowagi metabolicznej i zwiększać wrażliwość tkanek na insulinę. Dla przykładu inne zalecenia będzie miała pacjentka, której wskaźnik HOMA-IR wyniesie ponad 3, a inne ta, której wynosi poniżej 2. Zwłaszcza jeśli każdej z nich towarzyszą inne stany metaboliczne lub choroby, nietolerancje, alergie.
Wskaźnik HOMA-IR ten można obliczyć na polskim blogu lub tutaj.
WSKAŹNIK QUICKI (ang. Quantitative Insulin Sensitivity Check Index)
Wskaźnik podobny do HOMA-IR za pomocą którego ocenia się czy występuje insulinooporność czy nie.
Wskaźnik ten obliczyć można ze wzoru:
[info_box title=”WZÓR QUICKI” image=”” animate=””]1/(log insulinemii na czczo (µU/ml) + log glikemii na czczo (mmol/l).
O insulinooporności świadczy wartość < 0,34
[/info_box]
Wskaźnik ten jest nieco rzadziej stosowany niż HOMA-IR, ale dla porównania wartości warto według mnie go obliczyć zwłaszcza, że łatwo można tego dokonać na tej stronie.
INNE METODY I DLACZEGO HOMA-IR JEST TAKIM DOBRYM NARZĘDZIEM W DIAGNOZOWANIU INSULINOOPORNOŚĆ?
Do innych metod zaliczyć można jeszcze wskaźnik Matsudy czy dożylny test tolerancji glukozy, podwójny test dożylnego obciążenia glukozą czy metodą Bergmana. Nie będę pisała o tych wszystkich metodach. Nie mają one szczególnego znaczenia diagnostycznego.
Najważniejsze jest to, że wskaźnik HOMA-IR bardzo ładnie oddaje stopień insulinooporności. I jak mówią badania przeprowadzone przez Borona i wsp. oraz Matthews i wsp. silnie koreluje (idzie w parze) z wynikami otrzymanymi przy użyciu takich metod jak metoda klamry euglikemicznej, o której celowo napisałam wyżej, aby pokazać, że wskaźnik HOMA-IR jest prostym i powszechnym zastępcą pomocnym przy diagnostyce insulinooporności.
DIAGNOSTYKA INSULINOOPORNOŚCI – PODSUMOWANIE
Aby dokonać diagnostyki insulinooporności należy wykonać poniższe badania:
- glukoza na czczo
- insulina na czczo
- dousty test obciążenia glukozą (OGTT)
Warto również przyjrzeć się takim parametrom jak:
- lipidogram: cholesterol całkowity, LDL, HDL i trójglicerydy
- białko C-reaktywne.
I to by było absolutne minimum. Natomiast w praktyce przy pracy z pacjentami najczęściej warto również zrobić:
- morfologię krwi
- próby wątrobowe
- witaminę D
- ferrytynę, żelazo, witaminę B12,
- białko wiążące hormony płciowe SHBG (mówi się, że jest ono wskaźnikiem insulinoooporności, ale też hiperandrogenizmu jeśli jego wartości są obniżone – wykonanie tego badania jest zasadne i rekomendowane w diagnostyce PCOS)
- TSH (z uwagi na częste problemy z tarczycy u osób z insulinoopornością)
- badania hormonalne w kierunku m.in. adrogenizmu, PCOS, chorób autoimmunologicznych (w zależności od przypadku)
- niektórzy sprawdzają również hemoglobinę glikowaną.
W kolejnym wpisie napiszę więcej o tym jak przygotować się do badania OGTT by wynik był miarodajny. Jeśli masz jakieś pytania proszę napisz w komentarzu. Bardzo chętnie odpowiem. Mam nadzieję, że ten wpis okazał się pomocny. Będę wdzięczna za wszelkie udostępnienia, komentarze do niego 🙂
P.S. Nie zajmuję się jednak interpretacją wyników badań laboratoryjnych bez konsultacji dietetycznej. Tam biorę pod uwagę również wyniki innych badań, które nakreślają obraz stanu zdrowia danej osoby. Z uwagi na Twoje zdrowie nie podejmuję się interpretacji w odosobnieniu od ważnych informacji, które uzyskuję na podstawie wywiadu dietetycznego. Mam nadzieję, że to zrozumiesz. 🙂
Zapraszam raz jeszcze do komentowania, dzielenia się tym wpisem z innymi i zapisania na newsletter. Zero spamu 🙂
[accordion title=”” open1st=”0″ openAll=”0″ style=””][accordion_item title=”BIBLIOGRAFIA”]
- Grzesiuk W., Szydlarska D., Jóźwik K., Insulinooporność w endokrynopatiach, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 5(1), 2008, 38-43.
- Suliborska J., Kuśnierek J., Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2010, 1(3), 177–183.
- Pawlak J., Derlacz R.A., Mechanizm powstawania oporności na insulinę w tkankach obwodowych, „Postępy Biochemii” 57(2), 2011, 200−205.
- Stąpor N., Beń-Skowronek I., Insulinooporność u dzieci, „Pediatr Endocrino Diabetes Metab” 21(3), 2014, 107−115.
Viner RM, Segal TY, Lichtarowicz-Krynska E, Hindmarsh P. ,Prevalence of the insulin resistance syndrome in obesity, Arch Dis Child. 2005 Jan;90(1):10-4 - Conway G., Dewailly D., Diamanti-Kandarakis E. i wsp.: The polycystic ovary syndrome: a position statement from the European Society of Endocrinology. Eur. J. Endocrinol., 2014; 171: P1–P29
[/accordion_item][/accordion]
TEST
TEST
Bardzo przydatny post! O większości tych sposobów nie miałam pojęcia. I do tego napisałaś źródła. Rewelacja 🙂 Dziękuję 🙂
Cieszę się Aniu, że artykuł jest dla Ciebie pomocny. Pozdrawiam 🙂
O ja! Insulinooporność też mam! Ale chyba do opanowania dietą 🙂 HOMA-IR wyszło mi 1,2 🙂
Super, że piszesz o tych sprawach!! Idę czytać dalsze wpisy 😀
HOMA-IR ładne. Mam nadzieję, że reszta też 🙂
Powiedzmy 😀 Tragedii nie ma, ale na 95% mam PCOS, więc… idealnie chyba nigdy nie będzie.
Niekoniecznie. Wiele symptomów można opanować tak, że ostatecznie będziesz się być może czuła lepiej niż niejedna zdrowa osoba, która o siebie nie dba, je źle, nie dosypia itd. To nie wyrok 🙂
U mnie HOMA-IR 3.09, z badan wynika insulinoopornosc i hiperinsulinemia 🙁 Czuje sie koszmarnie, mam okropne bole glowy, w nocy wybudzam sie po kilka razy. Bol brzucha po kazdym posilku. Brak koncentracji i bardzo niska samoocena. Kilka razy w tygodniu chodze z kijkami, do tego joga, stosuje sie do diety i wagowo ani rusz :(((( Do endokrynologa mam wizyte na koniec sierpnia dopiero. Mam pytanie, czy moze sa wskazane jakies suplementy ktore moglyby mi pomoc do tego czasu?
Kasik co te suplementy miałyby zrobić? Objawy nie są specyficzne które wymieniłaś, a żródła moga być różne. Polecam Ci wyjść od podstawowego i najważniejszego narzędzia czyli obserwacji. Zacznij notować wszystko co jesz (bardzo dokładnie, ile czego, jakiej firmy produkt itd), obliczaj też ilość spożywanych kalorii. Twoje zapotrzebowanie możesz obliczyć tutaj kreatorniazmian.pl/zapotrzebowanie-na-kalorie/
Notuj jak się czujesz, po jakim czasie czujesz głód, jakie masz objawy dodatkowe, a potem szukaj zależności. BYć może czujesz się źle po jakimś konkretnym produkcie np. po mleku albo po czymś niewinnym jak płatki. To na pewno pomoże bardziej niż branie suplementy jakiegokolwiek w ciemno. Inna sprawa to po prostu diagnostyka czy oprócz insulinooporności i hiperinsulinemii nie ma czegoś jeszcze np. niedoczynności tarczycy, nietolerancji, pokarmowych itd.
Super artykuł! Bardzo konkretny, rzetelny i napisany w jasny i zrozumiały sposób. Dla mnie to bardzo przydatna wiedza ponieważ pracuję jako trener personalny i przeprowadzenie tych testów diagnostycznych może pomóc w pracy z moimi podopiecznymi, którzy zmagają się z otyłością.
Witam!
Co to znaczy „badanie na czczo”? Czy można zrobić pomiar glukozy i insuliny np. 14 godzin po posiłku? Znajomy mi powiedział, że musi być 8. Zjadłam i z pełnym żołądkiem poszłam spać, a rano biegiem na badanie i wskaźnik HOMA-IR wyszedł mi 6.5!
Alicja tutaj znajdziesz szczegółowe informacje https://kreatorniazmian.pl/doustny-test-tolerancji-glukozy-jak-sie-przygotowac/
Dziękuję bardzo!
Proszę 😉
Endokrynlog zlecił krzywą cukrową i insulinową dwupunktową (glukoza na czczo 92, insulina 25,5) – czy to wystarczy do diagnozy?
Margaret możesz obliczyć homa-ir, ale wychodzi insulinooporność z tych wyników. Nie mniej jednak lekarz diagnozuje wraz z innymi paramentrami i ogólnym stanem zdrowia.
Czy podczas badania trzeba robić oddzielnie krzywą insulinową i insulinę na czczo? Czy wystarczy sama krzywa cukrowa, w której jest już zwarta insulina na czczo? 🙂
Karolina jeśli wykupujemy tylko test tolerancji glukozy to badana jest jedynie glukoza na czczo i najczęściej po 2 godzinach (jeśli pobranie ma być 3-punktówe to jeszcze po godzinie jest pobierana krew).
Jesli natomiast chcemy aby została zbadana wraz z glukozą insulina to wykupujemy również insulinę i w laboratorium pobierana jest krew i pod oznaczenie glukozy i insuliny. Mam nadzieję, że rozwiałam wątpliwości. 🙂
Joanna przy tych wartościach to insulinooporność. Nie martw się jednak. Dieta pomaga 🙂